Ahmet Sümbül / Yazı Dizisi (6)
Güneydoğu Ekspres Diyarbakır -Demokrat Parti'nin iktidarda olduğu 1950'li yıllarda, tek parti döneminde sıkı denetimler sonucu yeni gazete ve dergiler çok ender yayınlanırken, iktidarın değişmesiyle birlikte peşi sıra birçok gazete yayın hayatına başlar. Yayınlanan gazetelerin çoğu da iktidarın propagandasını yapmaktan geri durmazlar. O tarihte yayınlanan gazetelerden biri Yeni Şark Gazetesi’dir. 1 Nisan 1951 tarihinde yayın hayatına başlar.
'Tanrı Türkü korusun'
Gazetenin sahipleri Sabri Şenci ve Mucip Özgür’dür. Diyarbakır İnönü Caddesi 74 numaralı adreste faaliyet yürüten gazete, günlük olarak çıkmakta ve iki sayfadan ibarettir. Gazete ilk çıktığı aylarda sağ üst tarafında “Tanrı Türkü Korusun” sloganı yer almaktayken, daha sonra bu slogan “Türkçülük Türk Milletini Yükseltmektedir” olarak değiştirilir. Gazetede hem köşe yazıları hem de dizi yazılar yayınlanır.
CHP'ye muhaliflik yapar
Gazetenin sahiplerinden Sabri Şenci, yazılarında Diyarbakır’daki siyasi gelişmelerden bahseder. 19 Ekim 1951 tarihinde “CHP Teşkilatı Dağılıyor” isimli yazıda; Van merkez ve ilçelerinde CHP’den bir çok istifanın yaşandığı ve istifa eden vatandaşların DP’ye geçtikleri halkın bu partiye yönelmeye başladığını anlatır. Yeni Şark Gazetesi’nde köşe yazıları yanında farklı konularla ilgili bölümler de yer alır. Bunlardan bir tanesi olan “Spor” bölümünde Diyarbakır’daki futbol takımlarının maçlar ile ilgili haberler yayınlanır.
Demokrat Partiyi savunur
Yeni Şark Gazetesi kurulduğu tarihte Demokrat Parti çizgisinde bir yayın politikası izler. Örneğin günlük olarak “Vatandaş Vatan ve Millet İçin Hakiki Olarak Çalışan Demokrat Partiye Üye Ol” gibi ilanlar vererek halkın Demokrat Partiye yönelmesi adına gayret gösterir. “CHP yurdun her köşesinde çöküyor” gibi halkı CHP’ye karşı soğutmaya çalışan haberler de gazetenin ilk sayfalarında bolca yer alır.
ABD propagandası yapılır
Yeni Şark Gazetesi Diyarbakır, Türkiye ve dünya gündemi ile ilgili olarak haberler yapar. Dış haberlerde daha çok ABD ile ilgili haberlerin yer aldığı görülür. Yayın politikasında ise Türk milliyetçiliği düşüncesi hakimdir. Bunu hem gazetenin günlük sloganlarında hem de haberlerin içeriğinde görmek mümkün. Yeni Şark Gazetesi, 2 Mayıs 1953 tarihindeki 380. sayısından sonra isim değiştirerek Demokrasiye Güven gazetesi ismini alır.
Şark Postası Gazetesi
Şark Postası Gazetesi 7 Ağustos 1952 tarihinde Diyarbakır’da yayın hayatına başlar. İki günde bir çıkan günlük siyasi bir gazetedir. Doğunun gelişmesine katkıda bulunmak gayesiyle yayın hayatına başlayan gazetenin sahibi Ahmet Ketencigil, ilk Yazı İşleri Müdürü ise Şevket Bayramoğlu’dur. Diyarbakır Gazi Caddesi Suskar Sokak 1 numaralı adreste bulunan Şark Postası Matbaasında basılır. Altı aylık ve yıllık olarak abone kabul eden gazetenin fiyatı 10 kuruştur. Gazete 4 sayfa olarak yayınlanır.
Gazete 2 yıl sonra el değiştirir
Şark Postası Gazetesi’nde bazı yazı dizileri de yayınlanır. Bunlardan biri olan “Diyarbakır Türküleri” isimli yazı dizisi 15 gün boyunca yayınlanır. Gazetenin ilk sayfasının sağ üst kısmında her gün ya bir hadis ya da ünlü bir düşünürün sözünün olduğu bir bölüm yer alır. Son sayfası ise reklam ve ilanlara ayrılır. Gazetede Akbank, Continental, Morris, Star isimli radyo cihazı markası, Cockshutt ziraat makineleri gibi markaların reklamlarına sık sık yer verilir. Gazete 1954 yılında yayınına ara verir. 16 Nisan 1957 yılında itibaren Celal Esmer ve Sadık Yılmaz tarafından satın alınan gazete, ismini "Yeni Şark Postası" yapar.
Demokrasiye Güven Gazetesi
Demokrasiye GüvenGgazetesi 5 Mayıs 1951 yılında Diyarbakır’da yayın hayatına başlar. Günlük olarak çıkan bir siyasi gazetedir. Gazete iki sayfa halinde yayınlanır. İmtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü Sabri Şenci’dir. Demokrasiye Güven matbaasında basılan gazete Fatih Paşa Mahallesi Söğütlü Sokak 7 nolu adreste yayına hazırlanır. Gazete daha sonraki yıllarda Gazi Caddesi Kısmet han 28 nolu adrese taşınmıştır. Üç aylık, altı aylık ve yıllık abonelik sistemiyle çalışır.
İktidar yanlısı yayın yapar
Demokrasiye Güven Gazetesi’nin ilk sayfası genel olarak Türkiye, Diyarbakır ve dünya siyaset gündemi ile ilgili haberlerden oluşurken ikinci sayfası resmi kurum ilanları ve reklamlar yer alır. Demokrasiye Güven Gazetesi 1957 yılına kadar siyasi görüş anlamında ortada duran bir yayın politikası izlerken bu tarihten sonra Demokrat Parti çizgisine kayar. Bu tarihten sonraki haber başlıklarında şunlara yer verilir: “Vatandaşı aldatmak maksadına matuf mesnetsiz yalanları çürütmeye devam ediyoruz. 7 sene zarfında Demokrat Parti iktidarı 20.000 susuz köye bol, temiz, sıhhi içme suyu getirmiştir. Köy içme suları 1950’ye kadar hiç ele alınmamış ve bir kuruş sarf edilmemişken 1950‐57 devresinde köy içme suları için 122 milyon lira ödenmiştir."
Demokrat Yeni Yurd Gazetesi
Gazete, 1936 yılında Yeni Yurd gazetesi olarak çıkarılmaktayken Tevfik Doğan tarafından Van’a taşınır. Diyarbakır’da 11 Kasım 1953 tarihinde tekrar yayın hayatına başlayan Yeni Yurt gazetesi daha sonra Demokrat Yeni Yurd gazetesi ismini alır. Günlük olarak çıkan gazetenin sahibi ve yazı işleri müdürü Mustafa Evirgen’dir. Gazete, Gazi Caddesi Süleyman Nazif Sokağı 9 nolu adreste yayına hazırlanır. Demokrat Yeni Yurd gazetesi iki sayfa şeklinde yayınlamakta olup, birinci sayfasında Diyarbakır, Türkiye ve dünya ile ilgili haberlere yer verilirken, ikinci sayfasında ise resmi ilan, reklam, tren ve uçak seferleri haberlerinden oluşur.
Hükümet propagandalarını manşete taşır
Gazete, Demokrat Parti haberlerine ağırlık verir. Gazetenin 1957 seçim sürecindeki haberlerinde örneğin; “Egeliler DP saflarında toplanıyorʺ, ʺMuhalefet Partilerinden istifa ederek DP’ye geçenlerin sayısı artıyor”, ʺMardinliler reylerini yol ve su davasını halleden DP’ye verecekʺ, ʺKokaryakıt (tezek) kullanmaktan kurtulan Mardin de halk iktidardan çok memnun”, ʺZonguldakʹtaki muhtar seçimleri DP kazandı. Bu zafer DP çevrelerinde büyük zaferin müjdecisi olarak kabul ediliyor. Millet dünkü facia ile bugünkü kalkınmayı görüyor” gibi manşetleri ile siyasal duruşunu belli eder.
Sesleniş Gazetesi
Sesleniş Gazetesi 20 Nisan 1953 yılında yayın hayatına başlar. Gazete ilk dönemlerde haftada iki gün (Salı ve Cuma) olarak çıkar. İlk sahibi ve yazı işleri müdürü İzzet Yıldız’dır. Gazete iki sayfa şeklinde basılır. İlk sayfası güncel haberlerden oluşurken ikinci sayfası ilan ve reklamlardan oluşur. Sonraki tarihlerde haftanın her günü yayınlanan gazetenin günlük satış ücreti 15 kuruş olarak belirlenir.
Sahibi Demokrat Parti'ye katılır
Sesleniş gazetesinin sahibi İzzet Yıldız 1959 yılında CHP üyeliğinden istifa ederek Demokrat Partiye katılır. Bu tarihten sonra gazetenin yayın politikası Demokrat Parti çizgisine kayar. 1959 yılında Demokrat Partinin Diyarbakır’da açtığı "Vatan Cephesi Ocakları"nın her bir açılışını iki üç gün tam sayfa yayınlanır. Bu dönemde bir ay içinde hemen hemen her gün ocak açılışı ile ilgili tam sayfa DP haberleri yayınlanır.
Demokrat Kale Gazetesi
Demokrat Kale gazetesi 16 Aralık 1955 yılında Diyarbakır’da yayın hayatına başlar. Gazi Caddesi Sunkar Sokak 12 nolu adreste merkezi bulunan gazete Gökalp matbaasında basılır. Demokrat Kale gazetesinin imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü Nejat Baturay’dır. Dört sayfadan oluşan Demokrat Kale gazetesi Pazar günü hariç haftanın her günü çıkar. İlk iki sayfası Diyarbakır, Türkiye ve dünya gündemi hakkında haberlerden oluşurken son iki sayfası ise resmi, sivil ilanlar ve reklamlardan oluşur. Üç aylık, altı aylık ve yıllık abone sistemiyle de çalışan gazetenin günlük satış fiyatı 10 kuruştur.
Diğer gazeteler gibi iktidarı savunur
Demokrat Kale gazetesi de, diğer yerel gazeteler gibi Demokrat Parti çizgisinde bir yayın politikası izler. Örneğin; “CHP’den istifa eden 73 kişi DP’ye geçti”, “İşte Demokrat Partinin bir eseri daha, Kütahya sanayinin yeni tesisleri önümüzdeki günler zarfında işletmeye açılacak”, “Türk ufuklarında tekrar zafer güneşi doğdu, DP üçte iki mebusluğu kazandı, muhalefet partileri bir daha hezimete uğradı”, “CHP’nin bütün iddiaları yersiz, bütün isnatları yalandır. Mağlubiyetleri hazmedemeyen bu parti iftiralar savuruyor” gibi manşetlerine yer verilir. Ayrıca gazetenin sağ alt köşesinde DP iktidarını öven karikatürler günlük olarak yayınlanır. (Sürecek)
