Zafer TÜZÜN / ÖZEL HABER
DİYARBAKIR - Bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal özellikleri bakımından akranlarından farklı özellikleri olan bu özel çocuklara, özel eğitim okullarında tedavi süreçleri yaşanmaktadır. Bu özel çocukların yaşamlarını siz Güneydoğu Ekspres Gazetesi okuyucuları için; Elit Terapi Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Kurum Müdürü İbrahim Halil Büyüktaş ile Türkiye’de son yıllarda ivme kazanan ve birçok aile için umut olan rehabilitasyon merkezlerinin faaliyetlerini konuştuk. Özel eğitim alan öğrencilerin gelişimlerinde öğretmen ve aile desteğinin yeri, ülkemizdeki özel eğitim politikaları ve çalışmaların nasıl yapıldığı konuları üzerinde bir röportajı yaptık.
-Kısaca sizi biraz tanıya bilir miyiz?
Engelli bireylerin eğitim ve rehabilitasyonu alanındaki eksiklikleri gidererek daha etkin ve elit bir yaklaşımla bu alanda farklı bir vizyon yaratarak, 2003 yılında hizmet vermeye başladık. İlkin fiziksel koşulları iyileştirerek en iyi şartları oluşturduk. Daha donanımlı, deneyimli uzman kadroyu buluşturduk. Rehabilitasyonun bir ekip işi olduğu bilinciyle dinamik, her türlü yeniliğe açık, eğitimde kritik düşünmeye sahip felsefeye dayanan eğitim anlayışını oluşturduk. “Rehabilitasyon özgürlüktür” şiarıyla daha bağımsız, aktif, kendine güvenen ve üretken bireylerin toplumsal hayata katılımını esas kıldık.
- Elit Terapi Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi’nin amacı nedir?
Amacımız; Diyarbakır ve çevre illerde zihinsel, bedensel, otistik, yaygın gelişimsel bozukluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite, okul uyum sorunları, özel öğrenme güçlüğü problemi olan bireylere uygun eğitim programlarını seçmek ve çağın gerektirdiği fiziksel ve teknik donanımlar kullanarak uygulamak, anne-babalarını problemler hakkında bilgilendirmek, danışmanlık ve rehberlik hizmeti vermektedir. Gelişim süreci içinde genel işlevlerde normalden önemli derecede gerilik, bunun yanında uyumsal davranışlarda yetersizlik gösteren ve fiziksel gelişimlerinde gerilik yaşayan bireylerin zihinsel, ruhsal, sosyal, fiziksel ve özel eğitim alanlarında profesyonel ihtiyaçlarını karşılamak.
-Merkezinin hangi faaliyetleri vardır?
Öz bakım becerilerini kazandırmak, pratik iletişimini ve konuşma becerisini geliştirmek, günlük yaşamın gerektirdiği sosyal uyumu sağlamak, aileye yönelik sosyal destek, sosyal uyum, aile eğitimi, davranış problemleri, fiziksel gelişim alanlarında gerekli rehabilitasyon programlarının hazırlanması ve sunulmasına ilişkin esasları, okuma - yazma gibi temel akademik becerilerini kazandırmak ve geliştirmektir. Ayrıca; kurumumuzda eğitim gören hastalarımız servis araçlarıyla gözetmenler eşliğinde getirilip eğitimleri tamamlanınca gözetmenler eşliğinde servis araçlarıyla evlerine bırakılmaktadırlar.
-Hangi alanlarda hizmet veriyorsunuz?
Kurumumuzda çağın gerektirdiği uygulama ve teknikler takip edilerek ihtiyaca uygun olarak hizmet verilmektedir. Vermiş olduğumuz hizmetler; duyu bütünleme, aile eğitimi, bilgisayar destekli eğitim, bireysel eğitim, fizyoterapi grup eğitimi, hidroterapi, refleksoloji, uzay terapi.
- Mesela bir öğrencinin yeteneği yoksa bu durumda ne yapılabiliyor? Yani başka yönden gelişmesini nasıl sağlıyorsunuz?
Yetenek kişiden kişiye göre değiştiği için bireyinde becerileri ve yetenek alanları farklılık gösterir. Örneğin; bazı öğrenciler matematiği, öz bakım becerilerini ve kavramları müzik eşliğinde bazı öğrenciler ise tekerleme ile öğrenmektedir. Öğrencinin ilk yapılan değerlendirme ve tanılama sürecinden sonra öğrenciye kolaydan - zora basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeye gibi yöntem ve teknikler kullanarak bireyin motivasyonu artıracak ortamlar sağlıyoruz. Yapabildiğinde, yapabileceğine doğru bir yol izlemekteyiz. Bizim için her kişi özel ve değerlidir ve yapabilir. Yeter ki uygun ortam uzman bir el olsun.
-Ders esnasında yaşadığınız güçlükler nelerdir?
Davranış bozukluğu sahip öğrencilerimiz ile çalışmalarımız da sık sık güçlük yaşamaktayız. Genellikle aile içindeki çelişkili tutumlarını sebep olduğu davranış bozuklukları, öğrencinin gelişimini kötü etkilediği gibi dersin işleyişini de olumsuz etkiler. Bu tür durumlarda eğitmenlerimiz öncelik hedef olarak problem davranışı söndürmeye yönelik çalışmalar yaparlar.
-Kurumunuzda duygusal ve davranış bozukluğu olan bireylere örnek verebilir misiniz?
Ailede ve çevresinde ağlayarak her istediğini elde etmeyi öğrenen bireyin bu davranışını söndürmek için; “bir senin isteğin bir benim isteğim” oyunu oyuyoruz. Kademeli olarak olumsuz davranışı azaltarak ortadan kaldırıyoruz. Böylelikle isteklerinin konuşarak ifade etmesi sağlıyoruz.
-Özel eğitim kurumlarında eğitim nasıl planlanıyor?
Kurumumuza başvuran öğrenci için uzman eğitmenler ve fizyoterapistler tarafından ön değerlendirme yaparak, ihtiyacının olup olmadığına karar verilmektedir. İhtiyacın olması halinde ise yardımcı olunacak alanlar ve konular belirlenerek gerekli mevzuat ve işleyişe uygun olarak gerekli raporlama merkezlerine yönlendirilmektedir.
- Öğrenciler hangi tanıma basamağından geçerek özel eğitim kurumlarına nasıl geliyorlar?
Devlet hastanelerinde sağlık kurulu raporu verilmesi ile birlikte Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Rehberlik Araştırma Merkezileri’nde sağlık raporu eşliğinde Bireyselleştirilmiş Eğitim Raporu çıkar, sonrasında kurumuza kaydını yapmaktayız. Kurumumuzda Rehberlik Araştırma Merkezi’nin verdiği Bireyselleştirilmiş Eğitim Programına dayalı olarak, ön hazır bulunuşluğu ve veli istekleri dikkate alınarak, uygulama programı hazırlanmaktadır.
-Öğrenciler ne tür dersler alıyor?
Öğrencinin ihtiyacına yönelik modüller halinde; akademik beceriler, günlük yaşam becerileri, dil - konuşma ve alternatif iletişim becerileri, sosyal hayat becerileri, ince ya da kaba motor becerileri kazanımlarını edinmesi hedeflenen dersler verilmektedir. Her öğrencinin ihtiyacına göre derslerin içeriği de değişir. Amacımız, öğrencinin günlük hayatta tek başına yapmakta zorluk yaşadığı bilişsel ve psikomotor faaliyetleri bağımsız bir biçimde yapabilmesini sağlamaktır.
-Ailelere çocuğun eğitimi ile ilgili destek çalışması yapıyor musunuz?
Bu terapiler ailenin merkeze ilk geldiği günden itibaren devam ettiği süre boyunca yapılır. Burada verilen eğitimin evde de desteklenmesi için aileler sürekli bilgilendirilir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin aile ile olan etkileşimi, iletişimi en üst seviyede olmalıdır. Çünkü çocuklara uygulanan programın birinci elden takipçisi ailelerdir. Bu nedenle bu iletişim ve etkileşimi kararlı ve tutarlı biçimlerde sürdürmek çocuğumuzun eğitim ve rehabilitasyonu için önem kazanmaktadır. Bireysel eğitime devam eden engelli çocuk, sosyal çevrede aile içinde davranış problemleri yaşıyorsa; aile psikolog önderliğinde Aile Eğitimi’ne alınır. Eğitimde; engelli çocuğa sahip ebeveynlerle Grup Rehberliği yapılır. Grup Rehberliği sürecinde; bu amaçla özel veli görüşmeleri, toplantılar, seminerler düzenlenir, bu seminerler meslek alanları tarafından görsel ve işitsel uyaranlar (slayt, video v.b) eşliğinde sunulur. Ayrıca veli panosu, bülten, el broşürü gibi yayın hizmetleri ile aile bilgilendirilir. Engelli çocuk doğumunu önlemek için bilgilendirme, engelli olmamak için alınacak önlemler ve dikkat edilecek hususlar konusunda aile ve toplumu bilgilendirmek faaliyetlerimiz arasındadır.
-Özel eğitim gören öğrencilerin okul sonrası hayatlarında (çalışma evlilik vs) durumları izlenmekte midir?
Kurumumuza uzun yıllar gelen ve hayatın her daim devam ettiğini ve akıcı olduğunu kanıtlayan; meslek sahibi de olsa evlense de tedavi ve eğitimlerine devam eden çok sayıda öğrencimiz vardır. Öğrencilerimizin çoğuyla nerdeyse doğumdan sonra uzun yıllar geçirmekteyiz. Bu süre içerisinde hayatının en zor yıllarını geçirerek ve atlatarak eğitimlerini tamamlayıp meslek sahibi olan ve evlenen öğrencilerimiz bize her daim bu işin ne kadar önemli ve değerli bir iş olduğunu kanıtlamaktadır.
-Yaratıcı düşünme becerisini geliştirmeye yönelik uygulamalarınız nelerdir?
Yaratıcı düşünme becerisi üst düzey bilişsel faaliyet olduğu için, öğrencilerimizle çalışmalarımız genellikle düşünme becerisini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. 5N1K yöntemi de buna örnektir. (Okuduğu anlama yorumlama hikâyenin başlığı belirleme, hikâyenin sonunu tamamlama gibi...)
- Eğitimde teknolojiden nasıl yararlanıyorsunuz?
Dil gelişimini desteklemek için tabletler üzerinde ses çalışmalarına yönelik uygulamalar kullanılarak teknolojiden faydalanılır. Öte yandan aile eğitimi sürecinde slaytlar, videolar ile sunumları desteklemek amacıyla kullanılmaktadır.
-Devletin özel eğitime bakış açısı nedir ve ayrılan bütçe sizce yeterli düzeyde mi?
Kurumlar olarak devletin özel eğitime son yıllarda bakışı yapılan çalışmaların verimlerinin alınması ile birlikte biraz daha gelişmekte ve değişmektedir. Çünkü bu bireyler toplumun bir parçası felsefesi daha da yerleşmiştir. Verilen hizmet düşünüldüğünde ayrılan ücretin az olduğu aşikârdır. Biz biliyoruz ki bu iş ve meslek sadece mali hesaplarla yapılacak bir iş ve işlemler sistematiği değildir. Gönüllük, şefkat, sevgi bize ön açan bu işin tüm zorluklarını göğüslememizi kolaylaştıran en büyük anahtar olmuştur.
-Toplumun özel eğitime gereksinimi olan bireylere karşı bakış açısı nedir ve toplum bu konuda yeterli bilgiye sahip midir?
Son yıllarda bu konuda sosyal medya üzerinden yapılan farkındalık çalışmalarının meyvesini verdiğini söyleyebiliriz. Günümüzde bireylerin bu konuda bilinçlenmeye başladığını ancak, yeterli düzeyde olmadığını belirtmeliyiz. Yakın zamanda otizmli bireyler için farkındalık oluşturmak amacıyla Elit Terapi olarak bir alışveriş merkezinde stant oluşturmuştuk. Diyarbakır gibi büyük bir şehirde otizm konusunda ne kadar bilgi eksikliği olduğunu gösteren bu proje; toplum olarak, özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri olumlu etkileyecek kadar bilinçlenmediğimizi, daha gidecek çok yolumuz olduğunu gösterdi.
-Son olarak söylemek istediğiniz şeyler varsa?
Rehabilitasyon merkezlerinin en büyük işlev ve sorumluluğu tüm Türkiye ve özelde de Diyarbakır genelinde evlere ve hayata mahkûm yaşayan çocuklarımızı dışarıda akan hayatın içindeki yerlerine taşımaya çalışmasıdır. Bu en önemsediğimiz ana konudur. Toplumunda bu alana ve bireylere hayatın içindeki yerlerine kaldıkları yerde davam etmelerine yardımcı olmalarını sağlamaktır. Güzel yarınlar hepimizin.
Her şey ailede başlar güven çok önemlidir
- Engelli bir bireyin Anne-babalarına çocuklarına nasıl davranmalarını önerirsiniz?
Öncelikle ailenin çocuğunu kabullenmeme, durumundan dolayı yeterli çabayı göstermeme gibi problemleri ortadan kaldırmayı hedefliyoruz. Bu süreçte rehberlik ve aile eğitimleri önemli bir yer tutmaktadır. Öğrencilerimizin güçlü yönlerini öne çıkarmaya çalışıyoruz. Çocuklarına güvenmelerini yamadıklarından çok yapabildiklerini görmelerini bunun tüm kapıları açan en büyük anahtar olduğunu bilmelerini istiyoruz. Televizyon, tablet ve telefon gibi teknolojik aletlerin gelişim çağındaki çocukları olumsuz yönde etkilendiği bilinir. Söz konusu aletlerin bilinçsiz bir şekilde kullanımı öğrencilerimizin, özellikle otizmli öğrencilerimizin, gelişiminde aksaklıklara sebep olur. Bu nedenle televizyon, telefon gibi aletlerin kullanımına ailelerin dikkat etmesi gerekmektedir.
6 ayda bir değerlendirme yapılır
-Özel eğitim bir ekip çalışmasıdır, sizce demokratik bir yapı mı yoksa hiyerarşik bir yapı mı söz konusudur?
Özel eğitim; aile, öğretmen ve öğrenciyi kapsayan bir ekip çalışmasıdır. Ailenin, öğretmenin ve bazı durumlarda öğrencinin bir araya gelip öğrencinin o anda ihtiyacı olan eğitimi belirleyip öğrenme sürecini buna göre oluşturması öğrencinin gelişimine katkı sağlar. Demokratik bir yapı içermelidir. Kurumumuzda her 6 ayda bir olacak şekilde öğrencilerimizin değerlendirmesi yapılır. Değerlendirme sürecinde kurum müdürü, psikolojik danışman, öğrencinin eğitiminden sorumlu öğretmenler ve ya fizyoterapistler, aile bireyi ve öğrenci bulunur. Öğrencinin 6 ayda yaşadığı gelişim, bağımsızlaşan kazanımlar, geliştirilmesi hedeflenen kazanımlar, modülü dışında ihtiyacı olan kazanımlar üzerine yapılan değerlendirme yapılır.
