Ahmet SÜMBÜL/ Yazı Dizisi (18)
DİYARBAKIR'DA dini, kültürel, sosyal kurumların yanı sıra, emniyet ve askeri birliklere ait olan yapıların birçoğu da anıtsal değerde ve korunmalarına dair Müze Müdürlüğü tarafından tescillenmişler. Bu anıtsal kurumaların birçoğu Erken Cumhuriyet Dönemi eserlerinden sayılırken, çoğu ilk inşa edildiği dönemdeki özelliklerini yitirmiş ve günümüze kadar ulaşabilmişlerdir. Ancak kent tarihi için önem arz eden bu yapıların tamamına yakını, gereken ilgiden yoksunlar ve sadece tescil edilip kayıt altına alınmışlar.
Emniyet ve Hizmet Birlik Komutanlığı Binası Yapı ‘L’ şekli bir plana sahip ve zemin + 1 katlıdır. Ana girişi kapısı doğu yönde bulunmaktadır. Sahibinin Genelkurmay Başkanlığı olduğu yapı, düzgün kesme taşlardan inşa edilmiştir. Yapı Diyarbakır Orduevi’nin batısında bulunmaktadır. Batı cephede korkuluklu küçük balkonlara yer almaktadır. Pencereleri, geniş olarak tasarlanmıştır. Yapının güney batı köşesi daire şeklinde ve dışa doğru çıkıntı yapmaktadır. Yine bu bölümün pencereleri oldukça uzun tasarlanmış ve sivri kemerlidir. Yapının üst örgüsü kırma kiremit çatıdır.
Hava Kuvvetleri Şehitliği
1939 yılında 100 x 100 metrekare alan üzerine yapılmıştır. Mülkü Genelkurmay Başkanlığına ait olan ve günümüze kadar iyi olarak korunmuş olan yapının olduğu yerde Türk Hava Kuvvetleri amblemini taşıyan bir anıt yer almaktadır. Şehitlik alanı çevre düzenlemesi yapılmış ve bir güvenlik görevlisi tarafından beklenilmektedir.
Kara Kuvvetleri Şehitliği
Şehitlik mahallesinde bulunan bu yapı, 1948 yılında 100x100 metrekare alan üzerine yapılmıştır. Söz konusu yerde Türk hava kuvvetleri amblemini taşıyan bir anıt yer almaktadır. Şehitlik alanı çevre düzenlemesi yapılmış ve bir güvenlik görevlisi tarafından beklenilmektedir.
Orduevi Binası
Yapı dikdörtgen bir plana sahip ve zemin + 2 katlıdır. Oldukça iyi korunmuştur. Son yılarda onarım yapıldığı gözlemlenmektedir. Orduevi olarak kullanılan taşınmaz, dikdörtgen planlı olarak tasarlanmıştır. Zemin + 2 katlı olan taşınmaz betonarme olarak inşa edilmiştir. Taşınmazın ana giriş kapısı güney batıda verilmiş ve mermer merdivenle çıkılmaktadır. Kapının sağ kenarında mermer üzerine bu bina 1923 yılında hizmete açıldığı yazılmaktadır.
Gençlik ve Kültür Evi (Eski Tekel Binası)
Yenişehir ilçesinde bulunan yapı kesme bazalt taştan zemin+1 kattan inşa edilmiştir. Merkezi avlu etrafına konumlandırılan dört cepheden oluşmaktadır. Yapı içi sıvanıp boyanmış olup mekanlar duvarlarla bölünmüştür. Yapıya batıdan girilmektedir. Giriş kısmı 3 yuvarlak kemerli bir revaktan oluşur.
Doğu Cephesi Betonarmeden Oluşuyor
Girişten uzun bir koridordan oluşan zemin kata girilmektedir. Bu koridorun yanlarında birer oda bulunmaktadır. Koridorun sol tarafında üst kata geçiş veren merdiven yer almaktadır. Üst kat ön cephesinde dışa açılan basık kemerli büyük pencereler mevcuttur. Üst kat planında alt kat planın tekrarlar niteliktedir. Yapının giriş bölümünden avluya geçilir. Yapının doğu cephesi betonarmedir.
Basın Yayın Enformasyon Binası (Eski Kadastro Binası)
Elazığ caddesi üzerinde bulunan yapı kesme bazalt taştan bodrum+ zemin+ 1 katlı inşa edilmiştir. Yapıya yapılan müdahaleler sonucu özgün doku tahrip edilmiştir. Yapı, daha önce Kadastro Binası olarak kullanılmıştır. Yapının iç mekanları sıvanıp boyanmış ve mermerle döşenmiştir. Tavan betonarmeye dönüştürülmüştür.
Zemin ve üst kat planları aynı
Yapının bodrum girişi, bahçeden kuzey ve güney yönünden verilmiştir. Yapının ana girişi doğuda yer almaktadır. Yapının zemin katına, buradan bir koridorla geçilmektedir. Koridorun sağında ve solunda sonradan yapılan basit birer pencere yapısına sahip olan odalar bulunmaktadır. Koridorun sonunda merdivenle üst kata çıkış sağlanmaktadır. Üst kat planı, zemin kat planı ile aynıdır.
Tarım İl Binası
Erken Cumhuriyet Dönemi’ne ait olan bu yapı bodrum + zemin + 1 kattan oluşmaktadır. Yapı, "U" planlı ve ortası açık avlulu olarak inşa edilmiştir. Yapı, orijinal dokusunu korumaktadır. Yapının iç kısmı ve dış cephesi sıvanıp boyanmıştır. Yapının bodrum kısmı kazan dairesi olarak kullanılmaktadır. Yapının ön cephesi kesme taştan inşa edilen üç kemerli eyvandan oluşmaktadır.
Çift Yönlü Merdiven Bulunmakta
Eyvan arkasında bulunan basık kemerli kapıdan geniş bir mekana geçilmektedir. Bu mekanın sağında ve solunda koridor, karşısında ise üst kata geçiş veren çift yönlü bir merdiven bulunmaktadır. Koridorların yanlarında, koridorlara açılan basık kemer pencereli mekanlar yer almaktadır. Yapının üst örtüsü içerden betonarme, dışardan kiremit çatılıdır.
Hükümet Konağı
Yenişehir ilçesinde bulunan ve Erken Cumhuriyet Dönemi’ne ait olan bu yapı bodrum + zemin + 1 kattan oluşmaktadır. Yapı, "U" planlı ve ortası açık avlulu olarak inşa edilmiştir. Yapılan müdahalelere rağmen, yapı Erken Cumhuriyet Dönemi mimari özelliğini korumaktadır. Yapı iç kısmında bulunan zemin ve duvarlar mermerle döşenip, sıvanıp boyanmıştır.
Mülkiyeti İçişleri Bakanlığına ait
Kuzey-güney doğrultuda uzanan ve mülkiyeti İçişleri Bakanlığına ait olan yapıya giriş batı yönünden sağlanmaktadır. Bu kısım dışa doğru çıkıntı yapmaktadır. Yapının iç kısmına bu kapının ardındaki uzun bir koridorla geçiş sağlanmaktadır. Koridorun sağında ve solunda mekanlar yer almaktadır. Mekanların dışa açılan dikdörtgen formlu basit pencereleri bulunmaktadır. Yapının üst örtüsü iç kısımdan betonarme, dıştan ise kiremit çatılıdır. (Sürecek)
