Ekonomi nedir dediğimizde sınırı olmayan insan ihtiyaçlarını, kıt kaynaklarla karşılama faaliyetlerini inceleyen sosyal bir bilim olarak tanımlanır. Toplum genelinde; tüketim, üretim, paylaşım, gelir, kalkınma, büyüme gibi önemli toplumsal konuları inceler. Kaynakların kısıtlı olması nedeni ile insanlar farklı seçenekler arasından tercihte bulunmak durumunda kalırlar. Bu sebeple ekonomiye “tercih bilimi” de denmektedir. İnsanoğlunun ilkel yaşamdan itibaren temel ihtiyaçlarını karşılamakla ilişkili olan, ekonomi kavramı hayata geçmiştir. İlkel yaşamda, trampa ekonomisi olarak bilinen, malın diğer bir malla takası ile gerçekleşen ekonomik uygulama ile insanlar çeşitli ihtiyaçlarını sağlamışlardır. Bu durum insanoğlunun ilk tanıştığı ekonomi kavramlarının; ihtiyaç, fayda sağlamak, değer yaratmak ve fiyat olduğunu göstermektedir. Ekonomi bireyden işletmelere, ülkelere ve tüm dünyaya birbirine bağlanan bir ağdır. Örneğin iyi bir işletme yönetimi ülke ekonomisini doğrudan etkiler.
Ekonomi ikiye ayrılır. Bunlar; pozitif ve normatif ekonomi olarak bilinir. Pozitif ekonomi; mevcut durumla ilgilenendir. Değer yargılarını barındırmaz. Normatif ekonomi ise; değer yargılarına büyük önem vererek, ne olması gerektiğini inceler.
Ekonomi ne demek?
Türk dil kurumu tarafından ekonomi kelimesinin eş anlamlısı olarak Arapça kökenli olan iktisat “kasıtlı, bilinçli, ılımlı hareket” kabul edilmiştir. Türkçeye “tutumluluk” olarak geçtiği bilinmektedir. Yunanca kökenli olan ekonomi “ev, çiftlik idaresi” olarak tanımlanmaktadır. Ekonomi, yaşanan olaylara neden, sonuç ilişkisi ile yaklaşır. İnsan davranışlarının neden ve sonuçlarını, sadece ekonomik yönünden inceler. İnsanları kendi çıkarları içinde olan iktisadi bireyler olarak nitelendirir. İstekler sınırsız buna karşılık kaynaklar sınırlı ise ortaya kıtlık sorunu çıkar. Kıt kaynakların ne kadar, nasıl üretileceği yani üretim yönetimi için yolların belirleneceği ve ne şekilde bölüşüleceği ise ekonomi bilimini doğurmuştur. Ekonomi ne demek sorusunun karşılığı kelime anlamıyla böyledir. Zamanla bir bilime dönüşmüştür.
Ünlü ekonomistlerin ekonomi tanımları nelerdir?
Ünlü Alman iktisatçı F.Falke ekonomi tanımını şu şekilde ifade etmiştir. “Bir ülkenin doğal varlığının ve bir toplumun sosyal düzeninin oluşturduğu sınırlar içinde, belirli hayati hedeflere ulaşmak için mevcut kaynakların ölçülü ve özenle kullanılması ve bu konudaki faaliyetlerin planlı bir şekilde yürütülmesidir.”
Bir başka ünlü iktisatçı olan Amerikalı Samuelson ekonomi terimini tanımlarken şu ifadeyi kullanmıştır. “Para kullanılarak veya kullanılmayarak, insanlar arasında mübadeleye neden olan faaliyetlerin incelenmesi”
Ünlü Fransız iktisatçı H.Turchy İse ekonomi terimini “Toplum halinde yaşayan insanların malları elde etmek için sarf ettikleri faaliyetlerin incelenmesidir.” Olarak açıklamıştır.
Ünlü İngiliz iktisatçı aynı zamanda kapitalist iktisatın ilk teorisyeni olan Adam Smith’ e göre; serbestleşme neticesinde ekonomin gelişeceğini ve kendi çıkarlarını düşünen bireylerin topluma da etki edeceğini savunmuştur.
Bir diğer bilinen en ünlü ekonomist Karl Marx, zenginliğinin asıl kaynağını oluşturan artı değer olduğunu düşünmektedir. Diğer bir ifade ile, sermaye sahibi için işçiler ortaya çıkarttıkları üretim bedelinin daha altında ücret almalıdır. Sermayedarın aldığı bu farkı, Karl Marx artı değer olarak tanımlamıştır.
Ekonominin temel kavramlarını inceleyelim
İhtiyaç kavramı; ihtiyaç giderilmediği sürece üzüntü ve acı yaratan bir duygudur. İnsanın yaşamına devam edebilmesi için soluma, giyinme, beslenme, barınma gibi temel ihtiyaçları bulunmaktadır. Hayati olan bu temel ihtiyaçlar dışında kalan ihtiyaçlara ise sosyal ve kültürel ihtiyaçlar denmektedir. Bu durum ihtiyaçlar hiyerarşisi ile açıklanmıştır. İhtiyaçlar piramidi de denen bu kavramda; piramidin tabanını zorunlu ihtiyaçlar, orta kısmını kültürel ihtiyaçlar ve piramidin tepe kısmında sosyal ihtiyaçlar yer alır.
Fayda kavramı; ürün veya hizmetlerin, ihtiyaç olanı giderme kabiliyeti ve derecesine verilen addır. Tüketici bir ürün veya hizmetten sağladıkları ile tatmin duygusuna erişir. Tüketicinin ulaştığı bu tatmin duygusuna fayda denir.
Değer kavramı; Ürün ve hizmetlere gösterilen öneme, değer denmektedir. Bireyler veya toplum, bir ürün veya hizmetin değerini; sağladığı fayda, fazla veya az bulunması ve o ürün veya hizmetin kalitesine göre belirler. Eğer ürün veya hizmetin değeri sadece sağladığı fayda ile ölçülseydi suyun değerli madenden daha kıymetli olması gerekirdi. İnsanoğlu değer tayin ederken, mal veya hizmete tüketici ne kadar sınırlı olarak ulaşıyorsa onu ölçü almaktadır. Aslında insanoğlunun bencilliği, sınırlı olan ürün veya hizmete yüksek değer vermesi ile oluşur.
Ekonominin alt dalları hangileridir?
Bir bilim dalı olan ekonomi, yeryüzünde bulunan kaynakların sınırlı, insan ihtiyaçlarının ise sınırı olmaması yüzünden, mevcut kaynakların daha verimli olarak kullanılabilmesi amacıyla kurulmuştur. Ekonomi, incelediği konulara göre pek çok alt dala ayrılır. Bu alt dallardan en önemli olanları hangileridir, inceleyelim.
Mikro ekonomi; Tüketicilerin ve işletmelerin ekonomik davranışlarını inceler. Piyasaları, piyasaların işleyişini ve farklı koşullar geliştiğinde işletme dengesinin nasıl oluştuğunu inceler. Değer taşıdığı düşünülen her özel olayla ilgilenir. Örnek olarak, arz ve talep durumu geliştiğinde kişilerin davranışları, bir ürün veya hizmetin piyasa fiyatı, bir teşebbüsün işleyiş şekli gibi konuları inceler.
Makro ekonomi; ülke ekonomisini ve aynı zamanda dünya ekonomisini ilgilendiren tüm konuların başlıklarını araştıran bir ekonomi alt dalıdır. En çok üzerinde durduğu konular, istihdam, enflasyon ve kamu dengesidir.
Para ve banka; merkez bankasının uyguladığı politikalar, bankaların para mevcutları ve ihtiyaçları, paranın işlevselliği gibi konuları araştıran alt daldır.
Büyüme, kalkınma; ülkelerin büyüme süreçleri, kalkınma şartları, az gelişmişlik gibi konuları ele alan ekonomi alt dalıdır.
Uluslararası ekonomi; dış ticaret, uygulanan tarifeler, döviz kurları gibi konuların üzerinde durduğu iktisat alt dalıdır.
Türkiye ekonomisi; geçmişten günümüze Türkiye’nin ekonomi tarihi, dinamikleri, gelişim aşamalarını inceleyen ekonomi dalı olarak bilinir.
Tarım ekonomisi; Tarım üretiminde, maksimum fayda ve minimum maliyet gibi önemli başlıkları inceleyen ekonomi dalıdır.
Tüm bu kavramlar zaman içerisinde ekonominin bir bilime dönüşmesi ile şekillenmiştir. Ekonomi nedir sorusuna kelime anlamı olarak özünde tutumluluk olarak cevaplasak da bu tutumluluğunun farklı koşullarda uygulanma biçimleri arasında farklılıklar görülür.
Ekonomi ne ifade eder?
Yunanca kökenli olan ekonomi “ev, çiftlik idaresi” olarak tanımlanmaktadır. Ekonomi, yaşanan olaylara neden, sonuç ilişkisi ile yaklaştığı için, insan davranışlarının neden ve sonuçlarını, sadece ekonomik yönünden inceler. İstekler sınırsız buna karşılık kaynaklar sınırlı ise ortaya kıtlık sorunu çıkar, bu durum kaynakların nasıl üretileceği ve ne şekilde bölüşüleceği soruları ile ekonomi bilimini doğurmuştur.
Ekonominin temel kavramlarından olan fiyat neyi ifade eder?
Ürün veya hizmetin parasal açıdan değerinin ifade edilmesine fiyat adı verilmektedir. Ürün veya hizmetin değeri, bulunduğu ekonomideki uygulanan ortak değer ölçüsünde, parasallaştırılarak fiyat olarak ifade edilir. Bu değerin mutlaka madeni para veya kâğıt para olmak zorunda olmadığı, ilkel yaşamdan itibaren tarım ürünleri, kolyeler, altın paralar ortak değer ölçüsü olarak kullanılmasından görülmüştür. (enstitü)
