DİYARBAKIR - Tarımsal kuraklığın etkilerini azaltıp, yıpranan toprağın iyileştirilmesi, verimin artırılması ve sağlıklı gıdaların üretilmesi amacıyla Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ve Kayapınar Belediyesi iş birliğiyle semt pazarlarında çöpe giden sebze meyve atıkları gönüllüler tarafından toplanıp, çeşitli işlemlerin ardından kompost gübreye dönüştürülerek yeniden tarıma kazandırılıyor.
Gastronomi dünyasının Nobel'i sayılan Basque Culinary World Prize'da 2 yıl üst üste dünyanın en iyi 10 şefi arasına giren ilk ve tek Türk şef olan Ebru Baybara Demir'in kurucuları arasında yer aldığı Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, Diyarbakır'da Kayapınar Belediyesi ile 'Topraktan Toprağa- Organik Atıkların Dönüştürülmesi' projesinin ilk adımlarını attı. Proje kapsamında özellikle pazar yerlerindeki sebze meyve atıkları her gün düzenli olarak toplanıp, arazide ayrıştırılıp bir dizi işlemden geçirildikten sonra organik gübreye dönüştürülüyor.
ORGANİK GÜBRE ÇİFTÇİLERE ÜCRETSİZ DAĞITILACAK
Tarımsal kuraklığın etkilerini azaltarak toprağın onarılması, veriminin artırılması, gıda atığının sürdürülebilir tarımsal üretime ve sağlıklı gıdanın teminine katkı sağlaması amacıyla gerçekleştirilen projede, her sektörden ve çoğunluğunu kadınların oluşturduğu gönüllülerin çalışmasıyla elde edilecek binlerce ton gübre çiftçilere ücretsiz olarak dağıtılacak. Her akşam pazar yerine giden gönüllüler, sebze meyve atıklarını plastik ve benzeri yabancı maddelerden ayrıştırıp kamyonlara yükleyerek, Kayapınar Belediyesi kompost serim alanına götürüyor. Burada sebze meyve atıkları tekrar detaylı ayrıştırma işleminden sonra kahverengi atık olarak adlandırılan ağaç dalları, budama parçaları, çim atıkları ve buğday ekinleriyle belli oranlarda iş makinesiyle harmanlanarak 1.5 metre yığınlar halinde sıralanıyor. Sıcaklık ve nem kontrolleri yapılan yığınlar 1 ay boyunca 3 günde 1 karıştırıldıktan sonra kompost alanında beklemeye alınıyor. 6 ay sürecek bu işlemin ardından elde edilecek tonlarca organik gübre çiftçilere ücretsiz olarak dağıtılacak. 1 pazardan günde yaklaşık 3 ton toplanan sebze meyve atığından 1 ton 100 kilo kompost elde edilirken yıl sonunda ise toplam 4 bin ton komposttan çiftçilerin ücretsiz olarak yararlanması bekleniyor. 1 hektar arazide 170 ton su tutma özelliğine sahip bu yöntemin Türkiye geneline yayılarak model olması ve su kullanımı ile maliyetinin azaltılması da amaçlanıyor.
'TOPRAĞI İYİLEŞTİRECEĞİNİ BİLİYORUZ'
Gastronomi uzmanı ve şef Ebru Baybara Demir, iklim değişikliğine bağlı olarak kuraklık yaşandığını belirterek, geliştirdikleri projeyle gübrenin toprağa verimini artıracağını söyledi. Projenin amaçlarından birinin de topraktan geleni toprağa geri göndermek olduğunu aktaran Demir, "Bölgede, hasatta yüzde 80 rekolte düşüşü var. Bununla ilgili olarak su kaynaklarının daha verimli kullanılmasına yönelik proje arayışıydı aslında bizimki. Pazar yerindeki atıkların kompostlanarak nem oluşturması, burada oluşturulacak mantar ve bakterilerin de toprağı iyileştireceğini biliyoruz. Pazarlarda her gün 3 ile 7 ton arasında atık toplanıyor. Bunlar düzenli olarak atık alanında kompostlanıyor, olgunlaşmaya başladıktan sonra da eylül ayında çiftçilerimize, gübreye destek olarak verilecek" dedi.
'HER AKŞAM GÖNÜLLÜ OLARAK ATIKLARI TOPLUYORUZ'
Bu yöntemin 1 hektar toprakta 170 ton su tutulmasına destek veren özel yöntem olduğunu kaydeden Ebru Baybara Demir, şunları söyledi:
"Su kaynaklarının korunması, tarımda sulamanın azaltılması, gübre maliyetlerinin düşürülmesi verimin artırılması ve en önemlisi toprağın yapısının tekrar geri döndürülmesine ilişkin önemli bir proje. Gelecek kuşaklara sürdürülebilir gıdanın aslında nasıl yapılabileceğini, doğanın kendisiyle uzlaşılarak bu işin çözülebileceğini göstermek istiyoruz. Bir pazardan günde 3 ton atık topladığımızda bu bize 1 ton 100 kilo atık kompost olarak geri dönüyor. Şu anda Diyarbakır'da günlük olarak kurulan 8 pazar var. Günlük yaklaşık 30 ton atıktan bahsediyoruz. Bu atık miktarı ile 4 bin tona yakın atık planlıyoruz. Diğer pazarların da projeye eklenmesiyle rakamın daha da büyüyeceğini düşünüyoruz. Her akşam gönüllü olarak atıkları topluyoruz. Amacımız çiftçiye destek vermek, topraktan geleni toprağa geri göndermek."
'GÜNDE 4 BİN TON ÇÖPE GİDİYORDU'
Kayapınar Kaymakamı ve Belediye Başkan Vekili Ünal Koç, çöpe giden günde 4 ton atığın gübreye dönüştürüleceğini ifade ederek, "Projeyi, Topraktan Tabağa Kalkınma Kooperatifi ile yürütüyoruz. Bu proje ile artık bir taraftan bu atıkları geri dönüştürmüş olacağız bir taraftan da çiftçilerimize destek vereceğiz ve aslında toprağımızı iyileştireceğiz. Sonbaharda inşallah bunları çiftçilerimize ücretsiz olarak vereceğiz. Onlar da topraklarında değerlendirecekler. Amacımız kimyasalların toprağa daha az gitmesini sağlamak ve toprakta suyu daha fazla tutabilmek" diye konuştu.
'EVDE ÇÖPÜMÜZÜ AYRIŞTIRARAK 2,5 MİLYON TON KOMPOST ELDE EDEBİLİRİZ'
Proje Danışmanı Çevre Mühendisi Eda Çetinkaya Dalgıç, İstanbul, Ankara ve İzmir'i modellediklerinde nüfus olarak Türkiye'nin üçte birine denk geldiğini ve günlük 900'ün üzerinde kurulan semt pazarlarındaki organik atıklardan yılda 370 bin ton kompost elde edilebileceğini dile getirerek, şunları söyledi: "Bunu tarım arazilerinde kullandığımızda da yaklaşık 75 bin dönüm araziye verilebilmektedir. Ayrıca şunu da belirtmek gerekiyor; Türkiye'de toplamda 32 milyon ton organik katı atık üretiliyor. Kişi başı günde 1,2 kilogram atık üretiyoruz. Bunun da yaklaşık yüzde 60'ının organik atık olduğu istatistiklerde tespit edilmiş durumda. Evlerde çöpümüzü ayrıştırdığımızda ve bu komposta dönüştürüldüğünde yılda 2,5 milyon ton kompost elde edebiliriz. Kompost alanında plastik, kağıt ve diğer yabancı maddelerin ayrıştırmasını yaptıktan sonra organik atığımızı kahverengi atık dediğimiz ağaç dalları, budama parçaları, çim atıkları ya da buğday ekinleriyle belli oranlarda karıştırarak, harman gerçekleştiriyoruz. Daha sonra 1,5 metre yüksekliğinde bir yığın halinde her gün peşi sıra gelecek şekilde sıralıyoruz. 4 hafta boyunca 2-3 günde 1 karıştırma yaparak kompostu olgunlaştırmaya çalışıyoruz. İkinci evrede ise karıştırmaya hiç gerek kalmıyor ve kendi halinde kompost alanımızda beklemesini sağlıyoruz. Bu da yaklaşık olarak 1 ay sürüyor. Sonra bir sundurmada yüksek yığınlar halinde yaklaşık 3 aylık bir süre olgunlaşmaya geçmesi gerekiyor. Daha sonra da çiftçilerin kullanılmasına hazır hale geliyor."
'SAĞLIKLI GIDA SAĞLIKLI NESİLLER'
Projenin Mardin ekibinden sosyolog Beril Günay da çalışmayla toprağın verimini artırmayı hedeflediklerini belirterek, "Toprağın onarımını yapmaya ve böylece aslında üreticiyi mutlu etmeye ama aynı zamanda da bu onarılmış verimli topraklardan gelecek sağlıklı gıdalarla da tüketiciyi mutlu etmek ve bireylerin daha sağlıklı gıdalar tüketmesini istiyoruz. Sağlık gıda, sağlıklı nesiller. Bu projeyle atığı kaynağında azaltmaya çalışıyoruz ama en önemlisi de sorunun kaynağına inmeye çalışıyoruz. Yani sosyolojik açıdan yaptığımız analizlerle bu projenin nasıl bir fayda sağlayacağını öngörmeye çalışırken bir yandan da pazar yerlerindeki üreticilerle, pazarcılarla, çiftçilerle, tüketicilerle konuşuyoruz" dedi.
Kayapınar Belediyesi Temizlik İşleri Müdürü Çevre Mühendisi Hatice Kübra Akyıldız ise belediye personelini projeye ilişkin eğittiklerini anlatarak, "Sebze meyve atıklarının kaynağında ayrıştırılmasını öğrettik. Şimdi de her gün pazar temizliğimizden önce atıklarımızı yerinde ayrıştırıyoruz. Sebze ve meyve atıklarını kompost alanına götürüyoruz. Kuru atıklarımızla birleştirip beklemeye bırakıyoruz. Günlük nem ve sıcaklık kontrollerini yapıyoruz" diye konuştu. (DHA)
