Ahmet SÜMBÜL/ Yazı Dizisi (20)

DİYARBAKIR’DA birçok kişinin gördüğü ama anlam veremediği höyüklerin bazılarının tarihçesi Milattan Önce bin ile 3 bin yıl arasında tarihlendirilmektedir. Tümü 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olarak tescillenen ve koruma altında bulunması gereken bu höyüklerin hiçbirisi korunmamakta ve tarihi eser kaçakçılarına davetiye çıkarmaktadır.

Battaltepe Höyüğü

Kent merkezine bağlı Bağıvar (Kabê) ile Meteris Köyü arasında, Meteris Köyü sınırları içerisinde Diyarbakır-Batman karayolunun yakınında yer almaktadır. Yayvan bir görünüm arz eden höyüğün yüksekliği 15-20 m. kadardır. Höyüğün etek kısımları tarla olarak kullanılmaktadır. Höyük yüzeyinde çok sayıda kaçak kazı çukurunun bulunması ve etek kısımlarının tarla olarak kullanılması tahribatı artırmaktadır. İnsan ve doğa tahribatına açık durumda olan höyüğün yüzeyinde çok sayıda kaçak kazı çukuru bulunmaktadır. Höyük ve bulunduğu bölge, 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olarak kayıt altına alınmıştır.

Sittik Tepe Höyüğü

Höyük, Diyarbakır ili merkez ilçesine bağlı Yaytaş (Cıksor) Köyü sınırlarındadır. Diyarbakır - Ergani karayolunun 12. kilometresinde karayoluna yaklaşık 100 metre uzaklıkta olup, güneye ayrılan Orgeneral. Fazıl Bilge Kışlası yolunun hemen batı kenarında yer almaktadır. Kuzeyinde 11 pafta 1282 parsele ait tesis bulunmaktadır. Tesis alanını çevreleyen duvar, höyüğün kuzey eteğinden geçmektedir.

Milattan Önce Bin Yılına Ait Seramikler Bulundu

Yayvan biçimli olan höyüğün hemen güneyinde bir su kuyusu ve su kanalı bulunmaktadır. Kuzeybatısı kayalık olan höyüğün güney ve batı etekleri tarla olarak kullanılmaktadır. Kuzey- güney uzunluğu 120 metre,  doğu - batı uzunluğu 90 metre olan höyük yaklaşık 7 metre yüksekliğindedir. Höyük yüzeyinden M.Ö. IV. Bin, III. Bin ve I. Bin’e ait seramik parçaları toplanmıştır.

1. Derece SİT Alanı Ama Hiçbir Koruma Yok

Kaçak kazılar ve höyük eteklerinin tarla olarak kullanılması tahribata neden olmaktadır. Höyüğün güney ve batı etekleri tarla olarak kullanılmaktadır. Kuzey eteğinde, tesis alanının duvarı ve yüksek gerilim hattı direği bulunmaktadır. 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olunan höyükte herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.  Alanın etrafının tel örgüyle çevrilip tarla olarak kullanılmasının engellenmesi ve arkeolojik bir alan olduğuna dair uyarı levhaları konulması gerekmektedir.

Sarılı (Zermemek) Höyüğü

Höyük, Yenişehir ilçesi, Tanışık Köyü, Sarılı Mezrası’nda bulunmaktadır. Höyük üzerinde 7 adet taşınmaz köy evi bulunmaktadır. Bunlardan dört adeti höyüğün hemen güney ve güneybatı sınırında yer almaktadır. Bir ev ise güneybatı yönünde höyüğün yaklaşık 20 metre uzağındadır. Höyüğün güneybatı eteğinde ise harabe olmuş bir ev ve güney yönde harabe halde başka bir köy evi bulunmaktadır. Höyüğün güney yönündeki eteğinde yaklaşık 3 metre genişliğinde ve 1 metre derinliğinde 3 adet çukur kazıldığı, buradan alınan malzemenin köy evlerinin bahçe duvarlarında kullanıldığı görülmüştür.

Kaçak Kazıcılara Karşı Önlem Alınmamış

Höyük doğu-batı yönde yaklaşık 75 metre kuzey-güney yönünde yaklaşık 50 metre uzunluğunda ve yaklaşık 20 metre yüksekliğindedir. Çeşitli dönemlere ait perdahlı renkli seramik parçaları ve pithos parçalarına rastlanmıştır. Höyük üzerindeki aşınmadan ve yapılan tahribatlardan dolayı erken dönemlere ait mimari dokunun taş parçalarının ortaya çıktığı gözlenmiştir. 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olan höyük, gerekli önlemler alınmadığı için kaçak kazıcıların ve kaçak yapılaşmanın tehlikesi altındadır.

Buçuk Tepe Höyüğü

Höyük, Ovabağ - Viranşehir yolu üzerinde yer almaktadır. Hafif yayvan bir yapıya sahip olan höyüğe, Bestehikecuk Deresi kuzeydoğudan gelip höyüğün doğusunda ve güneydoğusunda sınır oluşturmaktadır. Yüzeyden toplanan seramik parçaları M.Ö. III. Bin, I. Bin ve İslami döneme tarihlenmektedir. Höyük yüzeyinde bazalt taşlar bulunmakta.  İnsan ve doğa tahribatına açık durumda olan höyüğün hemen üzerinde modern köy yerleşmesinin kurulmuş olması tahribatı büyük oranda arttırmıştır. 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olan höyükte herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.

Sırim Höyüğü

Şanlıurfa - Diyarbakır karayolunun güneyinde, ana yola 2 kilometre mesafede, Diyarbakır il merkezinin 18 kilometre batısında Sırim (Gömmetaş) köyünün merkezinde yer almaktadır.  Höyük 20 x 35 metre ebatlarında ve 20 - 25 metre yüksekliğindedir. Köy yerleşmesi höyüğün konisi dışında tüm höyüğü kaplamıştır. Özellikle höyüğün kuzey kesiminden toprak alınması ve köy evleri yapımı tahribata yol açmıştır. Höyüğün kuzeyi dik, diğer kesimleri ise yayvandır. Höyük yüzeyinden toplanan buluntulardan Kalkolitik Çağ, M.Ö. III. Bin M.Ö. II. Bin yıla tarihlenen kalıntılara ve taş eser parçalarına rastlanmıştır. SİT alanı olan höyüğün kuzey kesiminden toprak alınması ve köy evlerinin yapımı tahribata yol açmıştır.

Geyik Tepe Höyüğü

Diyarbakır - Ergani karayolu üzerinde Devegeçidi  Barajı’na giden yola dönmeden, yolun kenarından sağa sapan koldan dönülerek höyüğe ulaşılmaktadır. Höyüğün eteklerinde ve az da olsa tepede köy yerleşimi mevcuttur. Höyük, köylüler tarafından yapılan kaçak

kazılara maruz kalmıştır. Açılan bu çukurların içinde seramik parçalarına, depolama küplerinin parçalarına, temel kalıntılarına, kanal için getirilen taşlara ve blok kesme kayalara yoğun şekilde rastlanmıştır.

1. Derece Arkeolojik SİT alanı olan höyük üzerinde su deposu, yüksek gerilim hattı direkleri bulunmaktadır. Höyüğün eteklerinde köy evlerinin yanı sıra güney eteğinde muhtara ait benzin kulübesi yer almaktadır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır. Alanın etrafının tel örgüyle çevrilip, arkeolojik bir alan olduğuna dair uyarı levhaları konulmalıdır.

Hırbık Höyüğü

İl Merkezine bağlı Tavşan Tepe Köyü Çevlikmevkisinde yer alan Hırbık Höyük, Diyarbakır - Mardin karayolu üzerinde yer alan Fabrika II Köprüsü’nün yaklaşık 600 metre kuzeybatısında bulunmaktadır. Fabrika II Köprüsü’nün hemen bitiminde batıya yönelen stabilize Tavşan Tepe köy yolunun yaklaşık 600 metresinde, yolun kuzey kenarına yaklaşık 100 metre mesafededir. Tavşan Tepe Köyü, höyüğünün yaklaşık 1 kilometre doğusunda bulunmaktadır.

Höyük Çevresi Tarla Olarak Kullanılıyor

Kuzey-güney doğrultuda uzanan ve yayvan bir tepe görünümünde olan höyüğün batısından gelip kuzeyini dolanan küçük bir dere akmaktadır. 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olarak kayıt altına alınan höyük eteklerine, tarlalardan toplanan taşların yığıldığı gözlenmiştir. Kaçak kazılar, toprak alımları ve höyük eteklerinin tarla olarak kullanılması tahribatlara neden olmaktadır. Höyüğün çevresi ekili tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.

Aşağı Ekinciler Höyüğü

Höyük, Diyarbakır - Ergani karayolu güzergahında, Aşağı Ekinciler Köyü sınırlarında yer almaktadır. Biraz ilerisinde Şuser Kaya Mezarlık Alanı bulunmaktadır. Uzun süre Ermeni yerleşimi olarak kullanılan Ekinciler Höyüğü, yoğun bir şekilde yerleşime maruz kalmıştır. Höyüğün yoğun şekilde iskana maruz kalması tahribatın boyutunu artırmaktadır. Höyüğün önemli bir kısmı köy yerleşimine maruz kalmıştır. Höyüğün sadece tepe kısmı korunabilmiştir. 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olan höyükte herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.

Şahaban (Sivritepe) Köyünde Mozaikli Alan

1. Derece Arkeolojik SİT alanı olan bölge, Sivritepe köyünün güneybatısında, yaklaşık 600 metre mesafede, Dicle Nehri’nin kuzeyinde Koçürme sırtında bulunan hafif eğimli bir arazidir. Alan üzerinden petrol nakil boruları geçmektedir. Mozaik, açık olan alandan izlenebildiği kadarıyla renkli ve bordürlü bir yapı sergilemektedir. Alan tam olarak açılmadığı için tarihleme yapılamamaktadır.

Köylüler SİT Alanında Bostan Ekimi Yapıyor

Mozaikli alanın köylüler tarafından bostan olarak kullanılması büyük oranda tahribata neden olmaktadır. Alanın yaklaşık 50 metre doğusunda bir petrol deposu bulunmaktadır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır. Alanın etrafının tel örgüyle çevrilip, arkeolojik bir alan olduğuna dair uyarı levhaları konulmalıdır.

Şahaban (Sivritepe) Köyü Kaya Mezarları

Sivritepe Höyüğü’nün yaklaşık 600 metre güneyinde bulunan Koçürme sırtındaki Mozaikli  alanın yaklaşık 200 metre güneydoğusunda, Dicle Nehri’nin hemen kuzey kenarında, Konglomera kayalık yatak içerisinde girişleri açık olduğundan tespit edilebilen 4 adet kaya mezarının varlığı saptanmıştır. Kaya mezarlarının girişleri güneydoğu yönde ve üstten şekilsiz bir açıklık biçimindedir.

Koruma Önlemi Yok

Mezarların iç kısımlarında; kuzey, doğu ve batı duvarlarında kayaya oyulmuş nişler içerisinde birer gömü teknesi bulunmaktadır. Kaçak kazılar için tehlike oluşturan kaya mezarları, büyük oranda toprakla dolmuş vaziyettedir. 1. Derece Arkeolojik SİT alanı olan bölgede herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır. (Sürecek)

Editör: TE Bilişim