Ahmet SÜMBÜL / Yazı Dizisi (22)
Diyarbakır'da tarihleri ilk çağlara kadar dayanan höyükler, kaya mezarları ve taş ocaklarının bulunduğu alanların tamamı Birinci ve İkinci Derece Arkeolojik SİT alanı içinde yer almaktadır. Ancak, bulunan bu kültür envanterlerinin hiçbirisinde koruma önlemi bulunmamakta.
İmamakıl Höyüğü
Karakoç Köyü'nde bulunan bu höyük, Birinci Derece Arkeolojik SİT alanı olarak tescillenmiştir. Karakoç Köyü’nün 4 km batısında yer alan höyük, İmam Akıl Türbesi’nin doğu kısmında yer almaktadır. Yaklaşık 20 metre yüksekliğe sahip olan höyük, güneye doğru yayılım göstermektedir. Höyüğün batı eteklerinde, mimari yapıya ait duvar kalıntıları tespit edilmiştir. Yapı alanında çatı kiremitlerine rastlanmaktadır.
Kalkolitik, Roma ve Asur Dönemlerine Ait Bulgular
Höyük ile mimari yapı arasından köy yolu geçmektedir. Alandan toplanan seramikler genellikle kırmızı renkli, taşçık katkılı ve el yapımıdır. Az sayıda da olsa çark yapımı seramiklere rastlanmaktadır. Alanda Zigzag motifli seramikler ve çakmak taşı alet parçaları da görülen buluntular arasındadır. Alandan toplanan seramik parçaları Kalkolitik, Roma ve Asur dönemlerine tarihlenmektedir.
Tahribata Açık Durumda
Kaçak kazılar ve höyüğün eteklerinde yapılan tarımsal faaliyetler tehlike arz etmektedir. Korumasız olan höyük, tahribata açık durumdadır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır. Arkeologlarca, höyüğün sınırların belirlenip , uyarı levhalarının asılması gerektiği önerilmektedir.
Zoğni kaya sığınakları, kaya mezarları ve sarnıçlar
Sur ilçesine bağlı, Alçık köyünün 1.5 kilometre kuzeydoğusunda, Zoğni olarak adlandırılan mevkideki kayalık arazide kaya sığınakları, kaya mezarları ve sarnıçlar tespit edilmiştir. Mevkide tespiti yapılan 4 adet kaya sığınağı, kuzey - güney doğrultuda ve birbirine paralel uzanmaktadır. Yine bu mevkide; kaya sığınaklarının yaklaşık 200 metre kuzeyinde aynı ana kayaya oyulmuş kaya mezarları tespit edilmiştir.
Kaçak kazılar tahrip etmiş
Kaya mezarları da 3 sıra halinde, birbirine paralel ve kuzey-güney doğrultulu uzanmaktadır. Kaya mezarlarının çoğunun girişi ve iç kısmı kaçak kazılar sonucu tahrip edilmiştir. İç kısımlarında açıkta kalan yerlerden kline yapılarının yarım ay formlu olduğu görülmüştür. İç kısımları taş ve toprak birikintisiyle dolmuş durumdadır. Kayalık alanın batı kısmında dağınık bir şekilde sarnıçlar yer almaktadır.
Ortaçağ'dan kalma
Bu sarnıçlardan yalnızca ağız çapı yaklaşık olarak 1,5 metre olan bir tanesinin iç kısmı açık durumdadır. Diğer sarnıç yapılarının iç kısımları taş ve toprakla doludur. Kaya sığınakları ve onun hemen karşısında yer alan kaya mezarlarının ortasındaki düz arazi üzerinde tarımsal faaliyetler yapılmaktadır. Oldukça taşlık olan bu tarım arazisinde Ortaçağ Dönemi’ne tarihlenen bol miktarda seramik ve obsidyen malzemeyle karşılaşılmıştır. Kaçak kazılar alan için tehlike arz etmektedir. Alanda kaçak kazılar yapılmaktadır. Birinci Derece Arkeolojik SİT alanıdır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.
Zoğni Kaya Mezarı
Alçık köy merkezinin 1.5 kilometre kuzeyinde Zoğni olarak adlandırılan kayalık alanda, ana kayaya oyulmuş 1 adet kaya mezarı tespit edilmiştir. Kaya mezarı, Zoğni Kaya Sığınakları’nın yaklaşık olarak 200 metre kuzeydoğusunda yer almaktadır. Kaya mezarının giriş yönü batıya bakmaktadır. Kare bir girişe sahip olan mezarın iç kısmında yarım ay formlu 3 kline yapısı bulunmaktadır. Kaçak kazılardan dolayı kaya mezarının iç kısmı büyük oranda tahrip edilmiştir.
Alanda Kaçak Kazılar Yapılmakta
Zoğni'de bulunan bu kaya mezarı, kaçak kazılar, alan için tehlike arz etmektedir. Alanda kaçak kazılar yapılmaktadır. Birinci Derece Arkeolojik SİT alanıdır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır. Arkeologlarla alanın etrafının tel örgüyle çevrilip, arkeolojik bir alan olduğuna dair uyarı levhaları konulmalıdır.
Zoğni Kaya Mezarları
Alçık köy merkezinin 1.5 kilometre kuzeyinde yer alan ve Zoğni olarak adlandırılan mevkide 5 adet kaya mezarı tespit edilmiştir. Mezarlar, Zoğni sığınaklarıyla aynı yönde ve mağaraların yaklaşık 160 metre kuzeyinde yer alır. Kuzey - Güney yönlü ve birbirine paralel uzanan kaya mezarlarının giriş yönleri doğuya bakmaktadır. Kaya mezarlarının 3 tanesi aynı anakayaya , 2 tanesi ise farklı ana kayaya oyularak inşa edilmiştir.
Mezar Soyguncuları Tarafından Tahrip Edilmiş
Mezarların iç kısımlarında 3’er adet yarım ay formlu kline yapısı bulunmaktadır. Klinelerin ortasında ise kare formlu kemik çukuru bulunmaktadır. Mezar soyguncuları tarafından kaya mezarlarının iç kısımları tahrip edilmiş durumdadır. Kaçak kazılar alan için tehlike arz etmektedir. Alanda kaçak kazılar yapılmaktadır. Birinci Derece Arkeolojik SİT alanıdır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.
Serçe Köyü Sarnıçları, İşlikler ve Antik Taş Ocağı
Diyarbakır ilinin yaklaşık olarak 45 kilometre kuzeydoğusunda yer alan Serçe Köyü’nün 50 metre kuzeyindeki kayalık arazide, ana kayaya oyulmuş çok sayıda sarnıç ve 3 işlik yapısı tespit edilmiştir. Kayalık arazide birbirinden bağımsız yaklaşık 20 adet sarnıç yapısı yer almaktadır. Farklı ağız çaplarına ve derinliğe sahip sarnıçların en büyüğü ve en farklı yapıdaki sarnıç, alanın kuzeydoğusunda yer almaktadır. Bu sarnıcın kuzeye bakan kemerli bir girişi bulunmaktadır.
Antik taş ocakları bulunuyor
İki bölüme ayrılmış iç kısım, tamamıyla su ile dolduğundan derinliği hakkında kesin bir şey söylenememektedir. Alanın yaklaşık 200 metre kuzeyinde antik taş ocakları tespit edilmiştir. Arazi yapısının tamamen kayalık olduğu mevkide yer alan taş ocağının batı kısmında, yarım bırakılmış kare bir yapı bulunmaktadır. Taş ocağının bazı yerlerinde farklı şekiller ve yazı dizileri tespit edilmiştir.
Kaçak kazılar alan için tehlike arz etmektedir. Serçe Köyü’nün kuzeyinde, yerleşim yerinden uzakta bulunan tamamen kayalık arazi üzerinde yer almaktadır. Birinci Derece Arkeolojik SİT alanıdır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır.
BınêGır (Tepe Altı) Höyüğü
Kavaklıbağ köyünde bulunan ve İkinci Derece Arkeolojik SİT alanı olarak tescillenen höyük, 24 nolu parselin yaklaşık 300 metre güneybatı yönünde, mezarlık olarak kullanılan Bınê Gır Höyüğü yüksekliği yaklaşık 5 metre ve 20 X 20 metre ebatlarındadır. Höyük tepesi tel örgüyle çevrilidir. Höyüğün etekleri güneyde bulunan dereye kadar uzanmakta olup çeşitli dönemlere ait seramik buluntu gözlenmektedir.
Yerleşime Açık Höyük
Höyüğün doğusunda köy yerleşiminin içinde doğru seramik buluntular devam etmekte olup geç döneme ait yeşil sırlı seramik buluntular göz önüne alındığında, geç dönem yamaç yerleşiminin halen devam ettiği gözlenmektedir. Höyük üzerinde yapılaşma devam etmektedir. Alan üzerinde köy yerleşimi ve köy mezarlığı bulunmaktadır. Her hangi bir koruma önlemi alınmamıştır.
Cumhuriyet Höyüğü
Cumhuriyet Höyüğü Balıkviran mevkiinde, Diyarbakır – Şanlıurfa Karayoluna yaklaşık 3 kilometre, Diyarbakır iline yaklaşık 20 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Taşınmaz taşlık alan olup mera vasıflıdır. Höyük, Diyarbakır il merkezinin yaklaşık 30 kilometre batısında, Cumhuriyet köyü, Köyiçi mevkiinde, Cumhuriyet Köyü İlköğretim Okulunun güneyinde yer almaktadır. Yaklaşık 700 metrekarelik bir alanı kapsayan höyük, köy halkı tarafından tel örgüyle çevrilmiş, höyüğün kuzeyi ve batısında alana girişi sağlayan iki kapıya yer verilmiştir.
Höyüğe Su Deposu Yapılmış
Höyük yüzeyinde yoğun olarak kesme bazalt taşlara rastlanmaktadır, bu da höyük üzerinde bazalt taştan inşa edilmiş bir yapının olduğunu akla getirmektedir. Höyüğün kuzey ve doğu yamacı mezarlık olarak kullanılmaktadır. Höyüğün batı yamacından köy halkı tarafından toprak alınmıştır. Höyüğün tepesinde ise günümüzde kullanılmayan bir su deposu yapılmıştır. Höyüğün üzerinde bol miktarda amorf ve kısmen sırlı seramik parçalarına karşılaşılmıştır.
Mezarlık Alanı Olarak Kullanılıyor
Mezarlık alanı olarak kullanılması, herhangi bir koruma önleminin olmamasından tahribata açıktır. Etrafı tel örgüyle çevrilmiş mezarlık olarak kullanılmaktadır. Birinci Derece Arkeolojik Sit alanıdır. Herhangi bir koruma önlemi bulunmamaktadır. Arkeologlar, alanın tescillenip, bölgede yapılacak arkeolojik çalışmayla yapıların tamamen ortaya çıkarılması gerektiğini önermektedir. (Sürecek)
