Futbol oynamak, kadınlar için ilk zamanlardan günümüze hep sancılı bir alan. Peki kadınlar ne zaman futbolu seçti? Nasıl mücadeleler verdi? Bugün kadınlar hangi aşamada?
Kadın ve erkeğin olduğu her yerde eşitsizlikten söz edilebilir. Ücretler eşitsiz, fırsatlar da ilerleme şansları da. Her alanda “kadın ne anlar?” zihniyetiyle mücadele eden kadınlar, mevzu futbol olunca bu ayrımcılığı daha derin yaşıyor.
Yapısal ve söylemsel olarak doğrudan erkekleri işaret etmesi erkekliğin inşası ve farklı erkekliklerin sergilenmesine olanak sağlayan bir kültürel alan yaparken; kadınları ötekileştirip, uzun bir süre bu sporun dışında kalmalarına temel oluşturuyor. Dolayısıyla bu kadar cinsiyetlendirilmiş bir alanda var olma mücadelesi de bi hayli sancılı.
Kadın futbolunun tarihsel seyri
19. yüzyıl başlarında erkeklerin “icadı” olarak başlayan futbol, o zamandan beri çoğunlukla erkekler arasında oynanan ve erkekler tarafından yönetilen bir oyun. 20. yüzyılın yaklaşık üçte ikilik bir bölümünde farklı coğrafyalarda kadınlara resmi olarak yasaklanır. Çeşitli dirençlere ve yasaklamalara rağmen kadınlar 19. yüzyılın sonları, 20. yüzyılın başları itibariyle futbola oyuncu olarak dahil olmaya başlar. Fransa’da 1902’de kadınlar kendi ligini kurarken; İsveç’te 1918, Avusturya’da 1923 yılında örgütlü futbola katılır. Özellikle İngiltere’de savaş döneminde cephane fabrikalarında çalışmaya başlayan işçi kadınların uzun çalışma saatlerinden ayırdıkları zamanda sportif aktivitelere katılması ile kadınlar arasında futbol popüler olur. 1921 yılında İngiltere’de, birçoğu fabrika işçilerinin kurduğu 150’ye yakın kadın futbol takımı vardır. Ancak ilk yasaklama açılışını İngiltere Futbol Birliği yapar ve 5 Aralık 1921’de “....futbol oyunu kadınlar için uygun değildir ve teşvik edilmemelidir” denilerek kadınların futbol oynaması yasaklanır. Sadece İngiltere’de değil, 1940’lardan itibaren kadın futboluna karşı düşmanca tutumlar farklı ülkelerde de kendisini gösterir. Örneğin, Almanya’da 1955-1970 yılları arasında kadın futbol takımlarının kurulmasını ve maç organizasyonlarını engelleyen bir dizi karar alınarak, gerekçesi kadınların fiziksel yapılarına zarar gelmesine dayandırılır. Benzer şekilde Brezilya Ulusal Spor Konseyi’nin 1941 yılındaki kadınların futbol, boks, dekatlon gibi spor dallarına katılımını yasaklayan kararı 1979’a kadar yürürlükte kalacaktır. Böylece, spor kurumlarının doğrudan yasaklamaları neticesinde, farklı coğrafyalardan kadınlar 1970’lere kadar örgütlü futboldan uzak durmak zorunda kalır.
1970’li yıllara dek süren yasak
1970’lerin başlarına denk gelen toplumsal hareketler (1968 özgürlükler hareketi, kadın hakları hareketi, işçi sınıfı eylemlilikleri, ayrımcılık karşıtı kampanyalar) ile sporda yeni fırsatların açığa çıkması, sağlıkla ilişkili fitness hareketinin spor kurumları/medya aracılığıyla yaygınlaşması, spor feminizminin akademik ve politik kazanımları, kadınların eğitim ve mesleki yaşamlarındaki düzenlemeler ve kadınların müdahaleleri gibi faktörlerle birleştiğinde tüm dünyada kadınların spora daha fazla katılmaya başladığı dönemin kapısı açılmış olur. Bu kapıdan kadın futbolcular da girmeye başlar ve kadın futbol takımlarının, ulusal liglerin ve uluslararası turnuvaların sayılarında artış meydana gelir.
Türkiye’de kadın futbolunun durumu neydi?
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kadın futbol takımların kurulması ve kent bölge düzeyinde örgütlü futbolun gelişimi 1970’lere denk gelir. Bununla birlikte 1950’lerde kayıtlarda kadınların oynadığı futbol maçları da vardır. Bunun dışında sadece kadınlardan oluşan İzmir ve İstanbul kadın futbol takımlarının, 1954-55 yıllarında düzenlenen İstanbul Spor Festivali kapsamında karşılıklı mücadele etmeleri de o dönemin gazetelerinde kendilerine yer buluyor. Türkiye’de ilk kadın takımı olarak, 1969 yılında kurulan Kınalıada Kız Futbol Takımı, (bir diğer adıyla İstanbul Kız Futbol Takımı) kabul edilir. Başka bir kadın takımının olmamasından kaynaklı erkek takımlarıyla mücadele ederler.
İlk lig 1994'te kuruldu
1973 yılında Dostlukspor adını alan takımın yanı sıra 1980’lere doğru İstanbul, Ankara ve İzmir’de kadın futbol takımları kurulmaya başlar. İstanbul’da 1984 yılında ilk kadınlararası futbol turnuvası düzenlenir; Dostluk Spor birinci olurken final maçını 5 bin kişi izler. 1985 yılında, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Kadınlar Liginin kurulması için girişimde bulunur; ancak kadın futbol takımlarının yeterli sayıda ve “kalitede bulunmaması” gerekçesiyle ligin kurulması ertelenir. 8 yıl sonra, TFF Yönetim Kurulu tarafından kadınlar ligi kurulmasına karar verilir ve lig 2 Nisan 1994 tarihinde başlar. Türkiye’de ilk defa kadınlar liginin kurulacak olması, gazetelerin spor sayfalarında nadir de olsa kendisine yer bulur. (AJANSLAR)
