Bugün gece saatlerinde parçalı Güneş tutulması yaşanacak. Astronomi meraklıları bu gökyüzü olayını heyecanla beklerken, sosyal medya başta olmak üzere pek çok platformda akıllara aynı soru geldi. “Güneş tutulması depremi tetikler mi?” Özellikle Türkiye gibi deprem kuşağında yer alan ülkelerde, tutulma gibi gök olaylarıyla sarsıntılar arasında bir bağlantı kurulup kurulamayacağı sıkça gündeme geliyor. Bilim insanlarının ise bu konuda net bir tavrı var.
GÜNEŞ TUTULMASI NE ZAMAN, TÜRKİYE’DEN GÖRÜLECEK Mİ?
2025 yılının Eylül ayına denk gelen parçalı Güneş tutulması, 21 Eylül Pazar gecesi saat 22:53’te başlayacak. Ancak bu tutulma Türkiye’den izlenemeyecek. Yapılan açıklamalara göre, tutulma esas olarak Okyanusya ve Antarktika kıtalarında gözlemlenebilecek. Ay, Güneş’in yalnızca bir kısmını örteceği için bu tutulma parçalı tutulma olarak sınıflandırılıyor.
Her ne kadar bu olay Türkiye’de çıplak gözle izlenemeyecek olsa da, tutulmanın yarattığı spekülasyonlar sosyal medyada hızla yayıldı. Özellikle “Güneş tutulması deprem habercisi midir?” şeklindeki aramalar yeniden gündeme oturdu.
GÜNEŞ TUTULMASI DEPREMİ TETİKLER Mİ?
Bu soruya bilimsel çalışmalar ışığında net bir cevap vermek mümkün. Yapılan çok sayıda araştırmaya göre, Ay’ın konumu, uzaklığı, evresi ya da Güneş-Ay tutulmaları ile depremler arasında doğrudan hiçbir bağlantı yok.
Örneğin, 1900 ile 2005 yılları arasında yaşanan 239 Güneş tutulması incelendi. Bu tutulmaların öncesindeki ve sonrasındaki 10 günlük periyotlarda meydana gelen 6 ve üzeri büyüklükteki depremler analiz edildi. Sonuçlar çarpıcıydı:
-
Tutulmadan önceki 10 günde en az bir deprem olan oran: Yüzde 40,17
-
Tutulmadan sonraki 10 günde en az bir deprem olan oran: Yüzde 44,35
-
Bu aralıkta hiç deprem olmayan oran: Yüzde 15,48
Aynı analiz, rastgele seçilen tarihler için tekrarlandığında da oranlar neredeyse aynı çıktı. Yani tutulmaların özel bir etkisi olmadığı açıkça görüldü.
HİZALANMA HER 15 GÜNDE BİR OLUYOR
Güneş ve Ay’ın hizalanması yalnızca tutulma anlarında olmuyor. Her dolunay ve yeniay evresinde de benzer hizalanmalar meydana geliyor. Eğer bu hizalanma tek başına depremi tetikleseydi, her 15 günde bir büyük deprem yaşanması gerekirdi. Bu da bilimsel olarak kabul edilemez bir durum olurdu.
Depremlerin yıl geneline eşit dağılmış olması, bazı sarsıntıların tutulma tarihine rastlamasını da tesadüfi hale getiriyor. Uzmanlara göre bu tür olaylar arasındaki ilişkiyi yorumlarken, seçme yanlılığına düşmemek gerekiyor.
AY VE GELGİT ETKİSİ NE KADAR GERÇEK?
Yakın geçmişte yapılan bazı araştırmalarda, Ay’ın konumu ve gelgitlerle ilgili bazı korelasyonlar bulundu. Özellikle yüksek gelgit dönemlerinde, deniz altındaki bazı sığ fay hatlarında basınç artışı nedeniyle küçük hareketlenmeler olabileceği belirtildi. Ancak bu etki bile oldukça sınırlı.
Örneğin, normalde çok düşük olan deprem olasılığı 3 kat artsa bile, bu artışın anlamlı bir risk oluşturmadığı ifade ediliyor. Yani bu korelasyon bir nedensellik değil; dikkatle ve bilimsel mesafeyle ele alınması gereken istatistiksel bir gözlem.
GÜNEŞ TUTULMASI DEPREM YARATMAZ
Bilim insanları, Güneş ve Ay tutulmalarının sadece görsel olarak etkileyici doğa olayları olduğunu vurguluyor. “Mavi ay”, “dev ay”, “kızıl ay” gibi kavramların da depremlerle hiçbir bağlantısı yok. Gökbilimsel olaylarla sismik hareketler arasında anlamlı bir ilişki kurulamamış durumda.
Bugün gerçekleşecek 21 Eylül Güneş tutulması, gökyüzüne merakla bakanlar için özel bir deneyim olabilir. Ancak deprem endişesiyle bu doğa olayını anlamlandırmak, bilimsel verilerle örtüşmüyor.