2023 Kahramanmaraş depremlerinin ardından gözler, Doğu Anadolu’daki potansiyel fay hatlarına çevrilmişti. O bölgelerden biri de Elazığ’ın Palu ilçesinden Malatya’nın Yeşilyurt ilçesine kadar uzanan yaklaşık 200 kilometrelik Uluova-Yeşilyurt Fay Zonu. Fay hattında zemin sıvılaşmaları ve Kaban Barajı’ndaki su çekilmesiyle birlikte, bölgenin deprem geçmişi ve gelecekteki riskleri araştırılmaya başlandı.
AKADEMİSYENLER HENDEKLERDE DEPREM TARİHİNİ ARAŞTIRIYOR
Fırat Üniversitesi’nden Dr. Serap Çolak Erol’un yürütücüsü olduğu TÜBİTAK destekli projede, Türkiye'nin farklı üniversitelerinden bilim insanları bir araya geldi. Ekipte Prof. Dr. Hasan Sözbilir (Dokuz Eylül Üniversitesi), Doç. Dr. Mustafa Softa (FÜ), Prof. Dr. Ercan Aksoy (FÜ) ve Dr. Serkan Gürgöze (19 Mayıs Üniversitesi) gibi alanında uzman isimler yer alıyor.
Yaklaşık 3 aydır sahada çalışan ekip, merkeze bağlı Gedikyolu köyü yakınlarında 3-4 metre derinliğinde, 30 metreyi aşan uzunlukta hendekler kazdı. Bu hendeklerdeki jeolojik katmanlardan alınan örneklerle geçmişte bu fay zonunda yaşanmış depremlerin izleri tespit edilmeye çalışılıyor.
FAYIN NE ZAMAN DEPREM ÜRETTİĞİ TESPİT EDİLECEK
Yapılan çalışmalar yalnızca geçmişe değil, geleceğe de ışık tutacak. Laboratuvarda uygulanacak radyokarbon ve OSL analizleri ile fay hattının büyük deprem üretme periyodu belirlenmeye çalışılacak.
Prof. Dr. Hasan Sözbilir, konuyla ilgili yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“Bu fay üzerinde 6 hendek açılması planlandı, 2’si tamamlandı. İlk verilere göre bu fay, en az 3 kez yıkıcı deprem üretmiş. Alınan örnekler, bu depremlerin ne zaman gerçekleştiğini gösterecek. Böylece bu fayın kaç yılda bir deprem ürettiğini ve bir sonraki depremin ne zaman olabileceğini tahmin edebileceğiz.”
"2020 VE 2023 DEPREMLERİ BU FAYA STRES YÜKLEDİ Mİ?"
Sözbilir, Doğu Anadolu Fayı’nın farklı parçaları 6 Şubat 2023 depremleri sırasında kırıldığını dile getirdi. Uluova-Yeşilyurt Fayı ise bu kırılmalara oldukça yakın bir noktada yer alıyor.
“2020’deki Elazığ ve 2023’teki Kahramanmaraş depremleri, bu faya belirli bir stres yüklemiş olabilir" diyen Sözbilir, "Biz de bu nedenle bu fayın gelecekte ne yapacağını anlamaya çalışıyoruz” dedi.
BARAJ SULARI ÇEKİLDİ, ZEMİN SIVILAŞTI
Fırat Üniversitesi'nden Prof. Dr. Ercan Aksoy, 17 Şubat 2023'te meydana gelen 4,6 büyüklüğündeki Yolüstü merkezli depremin ardından Keban Barajı’nda suların çekildiğini ve zeminde sıvılaşma görüldüğünü ifade etti.
Aksoy, fay hattının aktif olduğunu ve ciddi izleme gerektirdiğini şu sözlerle vurguladı:
“Doğu Anadolu Fayı'nın ana kırığı buranın hemen güneyinden geçiyor. Onun biraz kuzeyinde Uluova-Yeşilyurt kolu uzanıyor. 2020’de 6,8, 2023’te 7,7 ve 7,6’lık büyük depremler yaşadık. Bu kol üzerindeki riski artık net şekilde incelememiz gerekiyordu.”
FAY GEÇMİŞİNİ ANLAMAK, GELECEĞİ KURTARMAK DEMEK
Projenin yürütücüsü Dr. Serap Çolak Erol da yaklaşık 6 aydır sahada olduklarını belirterek, şunları söyledi:
“Hendek duvarlarında yapılan ön incelemelerde, geçmişte 3 büyük deprem yaşandığı tespit edildi. Şimdi aldığımız numuneleri analiz ederek, bu depremlerin zamanlarını ortaya çıkaracağız. Böylece fayın tarihsel deprem periyodu netleşmiş olacak.”
Uluova-Yeşilyurt Fay Zonu, 2020 ve 2023’te yaşanan büyük depremler sonrası büyük stres altında olabilir. Uzmanlar bu kolun geçmişini çözerek, bölgedeki şehirlerin deprem planlamalarına katkı sağlayacak kritik bir veri üretmeyi hedefliyor.