ÖZEL HABER / Sertaç KAYAR
Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan, farklı inançların iç içe yaşadığı Diyarbakır, kültürel ve mimari yapısıyla tarihe ışık tutuyor. 33 medeniyete ev sahipliği yapan, surları, camileri, kiliseleri, köprüleri, hamamları ve evleri ile kültür kenti olan Diyarbakır’da, tarihi yapılar yeniden ayaklandırılıyor.
Bunlardan biri de 1600’lü yıllarda yapıldığı belirtilen Sur İlçesi’ndeki Surp Sarkis Kilisesi. Yıkılmak üzere olan tarihi kilisede geçtiğimiz 2024 yılı Mayıs ayında başlayan restorasyon çalışmaları devam ederken, restorasyondan sonra kentin kültürel mirası ve turizme önemli bir eser daha kazandırılmış olacak.
TAMAMEN YIKILMAK ÜZEREYKEN MÜDAHALE EDİLDİ
Diyarbakır’ın Sur İlçesi Alipaşa Mahallesi’nde bulunan ve ‘Çeltik Kilisesi’ olarak bilinen ama asıl adı Surp Sarkis olan tarihi kilise, tamamen yıkılma tehlikesi altındaydı. Kentin çok kültürlü yapısının önemli simgelerinden biri olan Surp Sarkis Kilisesi için bazı kaynaklar plan ve mimari özelliklerini dikkate alarak 16. yüzyıla dayandığını söylüyor. Ermenilerin kentteki 2. büyük kiliselerinden biri olan Surp Sarkis, tarihi kaynaklara göre Osmanlı Devleti himayesinde 1515 yılında Diyarbakır’ın iki büyük okulundan biri olarak inşa edildiği belirtiliyor. Bünyesinde Teoloji (Tanrı Bilimi) derslerinin verildiği kilise, son yıllarda yapıya ait bazalt taşları ve sütunları çalınırken, ayakta kalan sütunlar da tahrip olmuştu. 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depreminden de etkilenen kilise yıkılmak üzereyken, Ermeni cemaatinin girişimleri ile restorasyon çalışması başlatıldı.
NARTEKS SÜTUNLARI TAMAMEN ÇÖKMÜŞTÜ
Restorasyon çalışmaları, Kültür Bakanlığı’nın aktardığı 5 milyonluk kaynak ile başladı. Mimarların ve işçilerin aralıksız çalıştığı tarihi kilisede restorasyon çalışmalarının yanı sıra uzman ekip ile araştırma kazısı da yapılıyor. Büyük tahribatların yaşandığı kilisede ilk etapta kemerler ve duvarlar koruma altına alındı. İçeride biriken hafriyat temizlendi ve müdahale edilmesi gereken yerlere restortasyon ilkeleri ve projeye uygun müdahaleler yapıldı. Dışarıdan yoğun müdahalelerin olduğu kilisede narteks sütunları tamamen çökmüştü. Yapıyı güçlendirmek için çelik askıya alındı. Çalışmaların sürdüğü kilisede restorasyon çalışmalarının ne zaman biteceği ise henüz bilinmiyor.
RESTORASYON İÇİN DESTEK ÇAĞRISI
Restorasyon çalışmaları ile ilgili Güneydoğu Ekspres’e konuşan Diyarbakır Surp Giragos Ermeni Kilisesi Vakfı Başkan Yardımcısı Hovhannes Gafur Ohanyan, bakanlığın 5 milyonluk desteği ile başlayan restorasyon çalışmalarının iç mekanda devam ettiği ve şuana kadar 18-20 milyonluk bir harcamanın olduğunu söyledi. Masrafların daha da artacağını söyleyen Ohanyan, bunun için tüm kurum ve kuruluşlardan destek bekledikleri çağrısı yaptı. Ohanyan, şunları söyledi: “Kilisenin bir kısmını toparladık. Yardımlar toplayarak yapmaya çalışıyoruz. Şuan kilisenin ana yapısını yapıyoruz. Bittikten sonra çevresini de yaptırmayı düşünüyoruz. Ana yapının yüzde 25’ini yaptık sayılır.
Kültür Bakanlığı’nın verdiği 5 milyonluk destek ile başladık. Şuan 18-20 milyonluk bir gider oldu. Her çevreden her kurumdan destek almak için görüşmeler yapıyoruz. Osmanlı arşivlerinde mimari yapısına ulaştık. İçinde 3 tane okul varmış. Çorbahanesi olan sosyal bir yaşam alanı iken harabeye dönmüştü. O projeye sadık kalarak yapmaya çalışıyoruz. Bittiği zaman Diyarbakır’a çok önemli bir eser kazandırmış olacağız. Herkesin desteğini ve katkılarını bekliyoruz. Nasıl Surp Giragos Kilisesi’ni bu kente kazandırdıysak bu tarihi kiliseyi de bu kente kazandıracağız. Böyle tarihi eserler eriyor, bitiyor. Korumasak eğer, kentte eser kalmayacak. Bu nedenle çok önemli. O eseri o bölgeye kazandırdığımız zaman o lokasyonu da kurtarmış oluruz. Orası tekrar bir çekim merkezi olur.”