ÖZEL HABER/Güneş OCAĞA-Ceren AKYIL
Türkiye’de cezaevi nüfusundaki hızlı artış, kadın mahpuslar açısından temel ihtiyaçlardan güvenliğe kadar insan hakları sorunlarını da beraberinde getiriyor. Gazetemiz Güneydoğu Ekspres’e konuşan İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şube Yönetim Kurulu üyesi Avukat Esra Saçaklıdır, kadın mahpus sayısındaki belirgin yükselişe dikkat çekerek, ceza infaz sisteminin kadınların toplumsal cinsiyetten kaynaklı özgül ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olduğunu vurgularken yaşam koşullarının sistematik biçimde ihlal edildiğini belirtti.
Saçaklıdır, son yıllarda Türkiye’de kadın mahpus sayısında kayda değer bir artış yaşandığı açıkça görüldüğünü belirterek, “Genel cezaevi nüfusundaki hızlı yükselişten kadınlar da doğrudan etkilenmiş, hem tutuklu hem de hükümlü kadın sayısı önceki yıllara kıyasla belirgin biçimde artmıştır. Özellikle toplumsal cinsiyet eşitsizliği, bakım yükümlülükleri, kadınların daha kırılgan bir konumda adalet sistemiyle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır” dedi.
“KADINLARIN ÖZEL GEREKSİNİMLERİ İHMAL EDİLİYOR”
Cezaevlerindeki kadın koğuşlarında özellikle barınma koşullarının yetersiz olduğu yönünde şikayetler aldıklarını ifade eden Saçaklıdır, “Kadınlar, koğuşların kapasitesinin çok üzerinde dolduğunu, kalabalık nedeniyle kişisel alanın kalmadığını ve mahremiyetin tamamen ortadan kalktığını aktarıyor. Bu yoğunluğun doğal sonucu olarak hijyen sorunları belirginleşiyor; ped, tampon, temel temizlik ürünleri gibi ciddi sıkıntılar yaşandığı, dile getiriliyor. Jinekolojik muayenelerde kelepçeli uygulama, muayene sırasında erkek personel bulunması, sevklerin geciktirilmesi ve kimi zaman kötü muamele iddiaları oluyor. Genel olarak gelen başvurular cezaevlerinin ağırlıklı olarak erkek mahpuslar düşünülerek tasarlandığını, kadınların hijyen, sağlık, mahremiyet, annelik, gebelik ve bakım gibi özel gereksinimlerinin sistematik biçimde ihmal edildiğini gösteriyor” diye konuştu.
TEMEL İHTİYAÇLAR KARŞILANAMIYOR
Cezaevi yönetimlerinin kadınların ihtiyacının büyük ölçüde asgariyi sağlama anlayışıyla sınırlı kaldığını iddia eden Saçaklıdır, şöyle konuştu:
“Kadın mahpusların hijyen, temizlik malzemeleri ve özellikle ped gibi temel ihtiyaçlara erişimi çoğu kurumda düzenli ve ücretsiz bir şekilde sağlanmamaktadır. Temizlik malzemelerinin yetersiz verilmesi, ortak alanların hijyeninin sağlanamaması kadın mahpusların sağlığını doğrudan etkilemektedir. Kurumsal yaklaşım genellikle şikâyetleri idari imkanlarla sınırlı diyerek karşılamaya yönelik olup İHD ve diğer hak örgütlerinin yıllardır dile getirdiği yapısal sorunlara birtakım çözümler sunulmuş ancak ne yazık ki hala kalıcı bir çözüm üretmemektedir.
“CEZA İNFAZ KURUMLARI GÖZDEN GEÇİRİLMELİ
Hijyen, sağlık hizmetlerine erişim, yeterli temizlik malzemeleri ve kadınlara özgü ihtiyaçların karşılanması gibi hayati unsurları kapsıyor. Mevcut uygulamalarda, kişilerin en temel bakım ürünlerine dahi düzenli ve yeterli şekilde ulaşamadığı, temizlik, mahremiyet ve hijyen koşullarının ciddi ölçüde yetersiz kaldığı görülüyor. Bu durum, cezanın amacını aşarak kişiyi fiziki ve psikolojik olarak zedeleyen ağır bir hak ihlaline dönüşüyor. Dolayısıyla ilk ve en ivedi adım, ceza infaz kurumlarının yapısal olarak gözden geçirilmesi, ayrım gözetilmeksizin tüm mahpusların sağlıklı, hijyenik, güvenli ve insan onuruna saygılı koşullarda tutulmasının güvence altına alınmasıdır.
TALEPLERİ SIRALADI
Kadınların hijyen, sağlık, güvenlik, mahremiyet ve bakım ihtiyaçları görmezden gelindiğinde, aslında sadece hapishanelerin değil, tüm toplumun vicdanı yaralanmaktadır. Bugün kadın mahpuslar, regl döneminde ped bulamadığı, temizlik malzemeleri için kantine bağımlı bırakıldığı, sağlık hizmetlerine geç ulaştığı ve annelik rollerinin dahi desteklenmediği bir sistemin içinde yaşamaya gibi sorunlara maruz kalıyor. Cezaevlerinde kadın olmaktan kaynaklı özgül ihtiyaçlar tanınmalı. Hijyen ürünleri ücretsiz ve düzenli sağlanmalı, insan onuruna uygun barınma koşulları güvence altına alınmalı ve hak arama yollarına erişimleri güçlendirilmelidir.”