HABER -Güneş OCAĞA
Belli ürünleri merkezine alarak oluşturulan destinasyon rotaları, turizme olan katkısının yanında, o ürünle alakalı bilgi ve ilgiyi de arttırıyor. O rotayı takip eden seyyahlar üretimden tüketime ve ürünün yerelde yarattığı kültüre şahitlik ederek hem o şehirle hem de insanıyla bir nevi gönül bağı kuruyor. Bu çerçevede Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO), hazırlanan Diyarbakır Peynir Envanteri ile “Peynir Rotası”nı oluşturacak.
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Surları ve Hevsel Bahçeleri ile camiler, kiliseler, hanlar gibi tarihi dokusuyla göz kamaştıran Diyarbakır, kendine özgü peynirleriyle de dikkatleri üzerine çekiyor. 2010 yılında Diyarbakır Örgü Peyniri coğrafi işaret tescilini aldıktan sonra kentteki STK’lar tescile değer diğer peynir çeşitleri içinde çalışmalarını sürdürüyor.
Diyarbakır Peynir Envanteri hazırlandı
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası öncülüğünde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Karacadağ Kalkınma Ajansı’nın desteğiyle yürütülen Gastro İnovasyon Merkezi projesi kapsamında Diyarbakır Peynir Envanteri hazırlandı. Yerküre Kooperatifi tarafından hazırlanan envanter çalışmasında Diyarbakır merkez ve ilçelerinde 28 farklı köyde üretilen peynirler, üretim yöntemleri ve kente özgü peynir çeşitleri yerel isimleri ile araştırılarak derlendi. Bu şekilde peynir rotasına girecek kırsal alanlar, korunması gereken farklı üretim yöntemleri ve ürünler belirlendi.
“Peynircilik mevsimsel bir zanaattır”
Envanter çalışması hakkında bilgi veren DTSO Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Erdal Avşar, “Peynircilik mevsimsel bir zanaat olarak sürdürülüyor. Ama inek sütünün yıl boyu tedarik edilebiliyor olması ve üretilen peynirlerin buzhanelerde muhafaza edilmesi yıl boyu peynir ticaretini canlı tutuyor. Kentte satışa sunulan peynirlerin yarısı kadınlar tarafından üretiliyor. Kentte Salamura (Solav) , Eritilmiş (Helandi) peynir, Örgü / Örük(lü) / Kezî / Gulî, Lavaş, Dilim / Şov, Diyarbakır Otlu peyniri ve Dil peyniri gibi farklı yöntemler ile üretilen ve yöreye göre farklı isimler alan peynir çeşitleri var. Aynı şekilde toraq / çökelek, Tomast / Toraqa dagirtî / Mastê eyar / Solmasto gibi yapımı çeşitlilik arz eden ve coğrafi işaret alınabilecek özel peynir çeşitleri ile Rûnê hîz gibi üretimi terkedilen ve tescillenmesi gereken ürünler var” şeklinde konuştu.
Üretimde kadınların büyük payı var
Avşar, şöyle devam etti:
“Saha çalışmasında evlerdeki üretimde kadınların etkin olduğunu gördük. Farklı üretim yöntemlerinin, farklı yöresel isimlerin kullanıldığı kırsal alanlarda peynir üretiminin belirli aylarda yoğunlaştığını, ev ihtiyacını karşılamanın yanında kent merkezi ile kurulan ilişkiler ile de satışın yoğun olduğunu gördük. Burada kentin bazı kırsal bölgeleri özellikle öne çıkıyor ve terkedilmeye başlayan özgün ürünler ve üretim biçimleri küçük de olsa hala biliniyor ve uygulanıyor. Bu değerlerin korunması, kadınların kırsal bölgelerdeki üretimlerinin sürdürülmesi, farklı peynir çeşitlerinin üretim yöntemleri, özgün yönleri ve yöresel isimleri ile korunması ve tescillenmesi gerekiyor. Diyarbakır Örgü Peyniri coğrafi işaret tescilini aldığımız bir ürün. Tescile değer peynir çeşitleri için de çalışma yapacağız. Saha çalışması ile Diyarbakır Peynir Rotası için peynir üretiminin farklılaştığı ve özgün üretimlerin yapıldığı kırsal alanları tespit ettik. Bu kırsal alanları ve değişen üretim biçimleri ile kültürel farklılıkları içine alacak şekilde bir Peynir Rotası oluşturmak mümkün. Yeni çalışmamız özellikle kadınların ürettiği farklılaşmış ürünlerin üretiminin korunması ve üretimin yoğunlaştığı alanları içeren bir rota oluşturularak turizme kazandırılması olacak. Emek veren araştırmacılarımıza ve yazarlarımıza teşekkür ediyoruz.”
