ÖZEL HABER/Güneş OCAĞA-Mehmet Rumet SOYLU
Türkiye genelinde sebze ve meyvelerde yüksek oranda hormon bozucu, sinir sistemi tahrip edici ve kanserojen pestisitlerin tespit edilmesi, halk sağlığını tehdit eden ciddi bir krizi ortaya çıkardı. Uzmanlara göre, bu kimyasalların neredeyse yarısı, kalıcı kimyasallar (PFAS) grubuna giriyor ve özellikle çocuklarda erken ergenlik gibi gelişimsel sorunlara yol açıyor. Kimyasal içerikli tarım ürünleri ve fast food ağırlıklı beslenme alışkanlıkları, Diyarbakır başta olmak üzere pek çok kentte çocuk sağlığını tehdit eder hale geldi. Özellikle Diyarbakır’da yüzlerce çocuk erken ergenlik tanısıyla tedavi görürken, tedavide kullanılan tek etkili ilaç Lucrin Depot’un piyasada bulunamaması aileleri çaresiz bıraktı.
AİLELER HER YERDE BU İLACI ARIYOR
Gazetemiz Güneydoğu Ekspres’e konuşan aileler, hayati ilaçlara erişemediklerini belirtirken, Eczacı Mehmet Öncü ise, Lucrin Depot’un piyasada bulunamamasının nedeninin fiyat politikaları ve tedarik sıkıntıları olduğunu açıkladı. Çocuk Endokrinolojisi ve Çocuk Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Avni Kaya da, erken ergenlik vakalarındaki artışın nedenlerini sıraladı.
“HER AY GECİKTİĞİNDE ÇOCUĞUMUZUN GELİŞİMİ ETKİLENİYOR”
7 yaşındaki kızının erken ergenlik riskiyle karşı karşıya olduğunu belirten Rabia Demir, yaşadıkları çaresizliği şöyle anlattı:
“Doktorumuz, çocuğumuzun erken ergenliğe girmesini durdurmak için Lucrin Depot yazdı, ancak eczanelerde bulamıyoruz. Çaresiz kaldık. Her ay geciktiğinde çocuğumuzun gelişimi etkileniyor. Bu ilaç hayati bir önem taşıyor ve kentte binlerce çocuk erken ergenlik riskiyle karşı karşıya kaldığı için bu ilacı kullanıyor. Fakat birkaç aydır ilaç piyasada yok, tedirgin ve perişan vaziyetteyiz.”
“İĞNE OLMAZSA OĞLUMUN BOYU KISA KALACAK, MEMELERİ BÜYÜYECEK”
5 yaşındaki oğlunun 3 yaşından bu yana Lucrin Depot kullandığını belirten Süleyman Çakmak ise ilacın karaborsaya düştüğünü söyleyerek şu sözlerle isyan etti:
“Her ay bu iğneyi yaptırıyoruz, ama bir haftadır Türkiye’nin dört bir yanında arıyoruz, hiçbir yerde bulamıyoruz. Akrabalarım aracılığıyla başka illerde de araştırdım, orada da yok. Hatta bir iğneyi 10 bin TL’ye satanlar olduğunu duydum. Eğer oğlum bu ilacı kullanmazsa boyu kısa kalacak ve memeleri büyüyecek. Benim oğlum gibi binlerce çocuk bu risk altında. Hastanelerde uzun kuyruklar oluşuyor. Hatta bir doktor, 2,5 yaşındaki bir çocuğun bile ergenliğe girdiğini söyledi. Bu ilaç raporlu ve devlet karşılıyor, ama bulunamıyor. Sağlık Bakanlığı’na sesleniyorum, lütfen firmayla fiyat konusunda anlaşın ve bu ilacı piyasaya sürün. Bizim için hayati bir ilaç. Yoksa bu çocuklar gelecekte cüce kalacak."
ECZACI: FİYAT KURU GÜNCELLENMEZSE İLAÇ GELMEZ
Eczacı Mehmet Öncü, Lucrin Depot’a erişimde yaşanan sorunun temelinde fiyat politikalarının yattığını belirterek, şunları söyledi:
“İlaç firması bu ürünü haftalık olarak sınırlı sayıda ecza depolarına dağıtıyor. Talep çok, muadili yok. Reçeteleri önceden sisteme giriyoruz, talep oluşturup sıraya giriyoruz. Depolar ilacı, eczanenin daha önceki taleplerine ve yoğunluğuna göre dağıtıyor. Amaç eşitlik ama bu talebi karşılamıyor. Sorunun esas nedeni büyük ihtimalle fiyat politikası. Euro kuru ilaçta hala 17 TL civarında. Bu ilaç büyük ihtimalle Almanya üretimi ve firmalar bu kurla ilaç göndermekte isteksiz davranıyor. Ayda sadece bir kutu alabiliyoruz. Fiyat güncellemesi yapılmadan bu sorunun çözülmesi zor. Bu ilaç çok yoğun talep görüyor. Çevre il ve ilçelerden gelenler bile var. Türkiye genelinde yaşanılan bir sıkıntı. Bu ilacın 2 formu var. Biri ayda bir yapılan diğeri ise 3 ayda birdir. 7-8 aya yakındır bu ilacı bulmada sıkıntı var. Tedavi gerektiren hastalık için olmazsa olmaz bir ilaçtır aynı zamanda. Bir eczane ortalama ayda bir adet elde edebiliyor bu ilacı. Fiyat güncellenmesi yapılarak sorunun çözümü sağlanabilir."
HANGİ YAŞ ARALIĞINDA ERKEN ERGENLİK ORTAYA ÇIKIYOR?
Bölgedeki çocuklarda yaşanan erken ergenlik hastalığının sebeplerine değinen Özel Diyarlife Hastanesi'nde görevli Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Avni Kaya, "Erken ergenlik, kız çocuklarında 8 yaşından önce meme büyümesi ve tüylenme, erkek çocuklarında ise 9 yaşından önce testis (yumurtalık) büyümesiyle kendini gösterir. Bu durum, ergenliği başlatan biyolojik mekanizmanın normalden daha erken devreye girmesiyle oluşur" dedi.
"KİMYASALLAR ERKEN ERGENLİK YAPIYOR"
Erken ergenliğin en önemli nedenlerinden birinin çevresel faktörlerin olduğunu belirten Dr. Kaya, "Günümüzde tükettiğimiz gıdalar, maruz kaldığımız kozmetik ve temizlik ürünleri pek çok kimyasal madde içeriyor. Özellikle lavanta yağı, bilimsel çalışmalarda erken ergenliği tetikleyici etkisi kanıtlanmış bir maddedir. Bu tür maddelere endokrin bozucular diyoruz, çünkü vücutta hormon dengesini bozarak erken ergenliğe neden olabiliyorlar. Ancak sadece kimyasallar değil, yaşanılan coğrafya da etkili. Sıcak iklimler, özellikle Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerde erken ergenlik vakalarının daha sık görülmesine neden olabiliyor. Kız çocuklarında regl yaşı daha erkene kayabiliyor" diye konuştu.
ET VE SÜTE DE DİKKAT!
Et ve sütün de erken ergenliği tetikleyebileceğini dile getiren Dr. Kaya, şunları söyledi:
"Bazı besinler konusunda kesin yargılara varamasak da, klinik gözlemlerimiz bazı ipuçları sunuyor. Örneğin, hastalarımızda tavuğun diyetten çıkarılmasının ardından düzelme sürecini gördük. Bunun nedeni, tavukların büyüme sürecinde maruz kaldığı hormonlar olabilir. Aynı şekilde, gebelik dönemindeki ineklerden elde edilen süt de bazı çocuklarda erken ergenliği tetikleyebiliyor."
"TEK TEDAVİ YÖNTEMİ LUCRİN İLACIDIR"
Erken ergenlik tedavisinde kullanılan en önemli ilacın Lucrin olduğunu ifade eden Dr. Kaya, "Bu ilaç, ergenliğin erken başlamasını engelleyen ve ayda bir uygulanarak tedavi sürecini sürdüren bir hormon baskılayıcıdır. Türkiye’de bu ilacın şu anda yalnızca tek bir muadili bulunmaktadır; başka benzeri ise piyasada yoktur. Geçmişte iki farklı ilaç seçeneği varken, bunlardan biri piyasadan kaldırılmıştır. Mevcut ilaç ise sınırlı sayıda Türkiye’ye getirilmektedir. Ancak son dönemde erken ergenlik vakalarında ciddi bir artış söz konusu. Bu artışa rağmen ilaç arzı yetersiz kaldığı için bazı hastalar ilaca ulaşamamakta ve tedavilerini yarıda bırakmak zorunda kalmaktadır" diye kaydetti.
DİYARBAKIR'DA HASTA SAYISI ARTIYOR
Diyarbakır’da son dönemde özellikle erken ergenlik şüphesiyle başvuran hasta sayısında bir artışın gözlemlendiğini aktaran Dr. Kaya, "Hastalarımız genellikle meme büyümesi ve tüylenme şikayetleriyle başvuruyor. Bu durumda öncelikle gerekli hormon tahlillerini yapıyoruz. Elde edilen sonuçlara göre tanımızı koyuyoruz. Her zaman erken ergenlik tanısı koymuyoruz. Bazı durumlarda bu bulguların nedeni beslenme bozuklukları ya da dışarıdan alınan kimyasal maddeler olabiliyor. Özellikle bazı kimyasal içerikli ürünler, vücutta ‘yalancı ergenlik’ tablosu oluşturabiliyor. Bu nedenle çocuklarımızı düzenli takip altına alıyor, belirli aralıklarla hormon testlerini tekrarlıyoruz. Gerçek erken ergenlik tanısı alan ve risk altında olan hastalarımıza ise uygun dozda Lucrin adlı ilacı reçete ederek tedavi sürecini başlatıyoruz" dedi.
ÇOCUKLAR HANGİ BESİNLERİ YEMEMELİ?
Vücutta hormon dengesini değiştirebilen besinler konusunda ailelere uyarıda bulunan Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Avni Kaya, erken ergenliğe neden olan besinleri şöyle sıraladı:
"1- Mevsimsiz meyve-sebze yenmemelidir (örnek: kışın domates, salatalık).
2- Tarım ilaçlarından temizlenmesi için meyve ve sebzeler bol su ile yıkanmalıdır.
3- Her türlü el, yüz kremi ve Makyaj, tırnak boyama gibi her türlü Kozmetik ürünleri yasaktır.
4- Soya yağı, soya sütü, soya fasulyesi ve keten tohumu yasaktır
5- Resim yapacağı durumlarda boya ile temas etmemeli (Resim yaparken eldiven giyilmeli veya Peçete kullanmalı)
6- Bu dönemde bebe şampuanı dahil hiçbir Şampuan kullanılmamalı
7- Vücut yıkamasında kesinlikle şampuan veya Duş Jeli ve benzeri ürünler kullanılmamalı
8- Ketçap, mısır/patates cipslerinide şimdilik tavsiye etmiyoruz.
(Evde patates kızartmaları yenebilir)
9- Küçük renkli, boyalı ve katkılı şeker ve sakız türleri yenmemeli (abur cubur yenecekse markası kanıtlanmış ürünler tercih edilmeli ör: Ülker, Eti ürünleri gibi)
10-Markalı da olsa Jelibon, Jöleli ve Marshmallow türü yiyecekler yenmesini tavsiye etmiyoruz.
11-Saçlara jöle/yumuşatıcı kremler vs. sürülmemeli
12- Hamburger köftesi, tavuk köftesi tavsiye etmiyoruz. (Mümkün olduğu kadar dışarıdan tavuk döner de yemeyiniz), Köy tavuğuda olsa bu dönemde derisini yemeyiniz.
13-Katkılı Donmuş hazır yiyecek ve ısıl işlem görmüş sucuk/sosis (Fermente hariç) tavsiye etmiyoruz
14- Keçiboynuzu, Karışık bitki çayları, arı sütü ve propolis bu dönemde tavsiye etmiyoruz.
15- Lavanta veya lavanta yağı içeren ürünler tavsiye etmiyoruz
16-Dondurma yiyecekse sadece sade veya kakaolu maraş usülü tercih edilmelidir. (Köpük dondurma yemeyiniz)"
