ÖZEL HABER / Sertaç KAYAR
Diyarbakır’ın UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan tarihi surlardaki işgalin dozu her geçen güç artıyor. Kent tarihinin en önemli simgelerinden biri olan tarihi surlarda son zamanlarda koruma bilincine aykırı bir manzara ile gündemde. Bazı burçlarda açılan kafeler, işgalin dozunu arttırdı. Saraykapı’da bulunan Hz. Süleyman Camisi karşısındaki burçta açılan kafe, bununla yetinmeyerek surların üstüne de masa ve sandalye attı. Daha önce düşmelere karşı güvenlik nedeniyle yapılan korkuluklarla gündeme gelen surların bu bölümünde açığa çıkan kötü manzara ziyaretçileri de hayrete düşürüyor.
TARİH VE KÜLTÜR İŞGAL NEDENİYLE CAN ÇEKİŞİYOR
Temelleri M.S 5. yy. atılan bugünkü surlar, gelen tüm uygarlıklar tarafından surlara eklemeler, onarımlar düzenlemeler yapılarak bugüne ulaştırıldı. Bazı kaynaklar, İçkale’deki Amida Höyük’te 3. binde Hurri döneminde bir kalenin olmasının muhtemel olduğunu yazıyor. Tarihi ve kültürel önemi ile kentin göz bebeği olan surlar işgal nedeniyle adeta can çekişiyor. Surların üstüne masa ve sandalye yerleştirerek ziyaretçilere “manzaralı oturma alanı” sunmaya başlayan işletmenin bu girişimi tepkiyle karşılandı. Bu durumun hem yapısal tahribata hem de kültürel mirasın ticari amaçla kullanılmasına yol açabileceği uyarısında bulunan uzmanlar surların, özgün dokuya zarar verilmemesi için özel koruma statüsüne sahip olduğunu hatırlatıyor.
“FİZİKİ VE GÖRSEL TAHRİBATA NEDEN OLUYOR”
Diyarbakır’da uzun yıllar müze müdürlüğü yapmış, kentin kültürel ve tarihsel mirası ile ilgili önemli çalışmalar yapan Arkeolog Nevin Soyukaya, Diyarbakır surlarının 1. Derecece Anıtsal Tescilli Yapılar olduğunu hatırlatarak, “Aynı zamanda arkeolojik kalıntılardır. 1. Derece Anıtsal Yapılarda işlevlendirme yapılırken hiç bir şekilde zarar vermeyecek temalarda işlev vermek gerekiyor. Bu bağlamda ıslak mekan gerektiren işlevlerin olmaması gerekiyor. Kafelerde ıslak mekana ihtiyaç vardır. Dolayısıyla kafe ıslak mekan ihtiyacını nasıl karşılıyor? Islak mekan konusu ciddi bir iş. Yapıdan suyun çıkışını da sağlamak gerekiyor. Bu yapıya fiziken zarar verir. Islak mekanın yapıyı nemlendirme riski de taşıyor. Bu tür yapılara fiziki müdahale gerektiren işlevler sakıncalı görünüyor. Kafe olarak kullanıldığı için surun üst kısmı da kafeye dahil edilmiş. Bu o burçtaki görsel durumu da etkiliyor. Surların görselliğini bozuyor. Surların dibindeki şemsiyeler, surların üstüne konan masa ve sandalyeler surların görselliğini bozuyor” dedi.
O KORKULUKLAR KAFELER İÇİN Mİ YAPILDI?
Söz konusu surun bu bölümünün, daha önce düşme riskine karşı güvenlik nedeniyle korkuluk yapıldığını hatırlatan Soyukaya, şunları söyledi: “Surlarda insanlar düşüyor, insanlar zarar görüyor diye korkuluk çektiler. Açıkçası bu korkulukların kafeler için yapılma ihtimali çok yüksek. Yani korkulukların bu kafeler için çekildiği sorusunu akıllara getiriyor. Tüm bunlar baktığımızda, dünya miras listesinde yer alan, dünyanın biricik yapılarıdır. Bu tür yapılara daha özenli yaklaşmak gerekiyor. Restorasyon, çevre düzenlemesi, o yapılara uygulanacak, eklenecek her türlü girişimde çok titiz yaklaşmak gerekiyor. İşlev meselesini gözden geçirmek gerekiyor. Bir dönem içten ve dıştan kafe ve restoran işgali vardı. 2000’li yılların başında kaldırıldı. Surlar yeniden açığa çıkarıldı. Şimdi de yasal izinlerle surların kendisi işgal edilmiş oluyor. Yapıdaki görsel bozukluk, ciddi sorunlara da işlevlere de neden olur. Bu ciddi bir problem. Tüm bu gelişmeler endişelerimizi arttırır vaziyettedir.”
“SURLAR RESMEN REKLAM PANOSU OLARAK KULLANILIYOR”
Kurulun yıllarca ıslak mekan gerektiren işlevleri reddettiğini hatırlatan Nevin Soyukaya, “Yıllarca aynı kurul ıslak mekan gerektiren işlevlere ‘hayır’ demişti şimdi ne oldu da izin verildi? Korumanın kuram kuralları mı değişti de bizim haberimiz yok! Surların korunması bir bütündür. Surların fiziken korumanın yanında görsel olarak da korumak gerekiyor. Son zamanlarda surlar resmen reklam panosu olarak kullanılıyor. Siyasi partilerin, sivil toplum örgütlerinin, resmi kurumların reklam tabelasına dönüştü. Bu ciddi bir problem. Surların reklam panosu olmaktan çıkarmak gerekiyor. Bu resmi kurumlar tarafından da yapılıyor. Surlara pankart asılıyor. Surlar reklam panosu değil bundan vazgeçmek gerekiyor” şeklinde konuştu.
