Diyarbakır’ın Kulp ilçesinde üç yıldır sürdürülen arkeolojik kazılarda keşfedilen eserler, bölgenin tarihsel geçmişini değiştirecek önemde. Bronz haç ile başlayan araştırmalar, 124 mezar, 170 bireyin iskeleti ve 1700 yıl öncesine tarihlenen bir kiliseyi gün yüzüne çıkardı. Kazılarda bulunan sikkeler, Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’daki etkisine dair yepyeni bir sayfa açtı.
1700 YILLIK KİLİSE TARİHİ YENİDEN ŞEKİLLENDİRİYOR
Kulp ilçesindeki İnkaya Mahallesi’nde 2021’de başlatılan kazı çalışmaları, bu sezon 17 uzman ve 30 işçiyle devam ediyor. Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, "2021'de alanda, 2022'de ise kilisedeki çalışmalara başladık. Son 3 yıldır kilise alanında yoğun bir çalışma yürütüyoruz," dedi. Gizligöl’e göre, şu ana kadar ulaşılan 30 envanterlik ve 100 etütlük eser, bölgenin Roma ve Bizans dönemlerindeki yerleşim tarihine ışık tutuyor.
TARİHİ DEĞİŞTİREN SİKKE: ARTIK 1700 YILLIK
Kazıların en dikkat çekici bulgusu ise bir sikke oldu. Gizligöl, “Daha önce Bizans İmparatoru 1. Anastasius dönemine ait para bulduk. Buradan hareketle kilisenin yaklaşık 1500 yıllık olduğunu varsayıyorduk. Roma İmparatoru 2. Konstantius dönemine ait sikkenin bulunmasıyla kilisenin tarihlendirilmesinde bir değişiklik oldu. Buradaki kilisenin artık yaklaşık 1700 yıllık olduğunu tahmin ediyoruz,” açıklamasında bulundu.
124 MEZARDA 170 İSKELETE RASTLANDI
Kilise alanının sadece ibadethane değil, aynı zamanda bir mezarlık olarak da kullanıldığını belirten Gizligöl, şunları söyledi:
“Kilisede şu ana kadar 124 mezarda 170 bireyin iskeletine rastladık. Bunlar bebek, çocuk, kadın ve erkeklerden oluşuyor. Dağınık, izole ve taş sandukalara gömülenler var. Bir de oldukça tahribata uğramış lahit mezar bulundu.”
"BİZANS FIRAT'IN DOĞUSUNDA DA VARDI"
Kazılar sadece bir yapının değil, bir medeniyetin sınırlarının yeniden tanımlanmasına neden oluyor. Gizligöl bu konuda şöyle konuştu:
“Bizans İmparatorluğu'nun Fırat'ın doğusuna kadar geldiğini bilmiyorduk. Hem buradaki kilisenin varlığı hem de buluntular bize Bizans İmparatorluğu'nun Fırat'ın ötesinde de var olduğunu, burada uzun yıllar kaldığını, gelişkin bir medeniyet meydana getirdiğini göstermesi bakımından önemli.”
SIRADAKİ HEDEF: KİLİSENİN TEMELİ VE PLANINI ORTAYA KOYMAK
Bu yılki kazılarda kilisenin genel planı büyük ölçüde belirlenmiş durumda. Gizligöl, "Şu anda kilisenin etrafındaki duvarlarda kazı çalışmalarımız devam ediyor. Temelini ve duvarlarını tamamen ortaya çıkarmak için çalışıyoruz," diyerek keşiflerin süreceğine işaret etti.
