Özel Haber- İbrahim İnanç Yıldız
Diyarbakır, tarihi zenginliklere sahip bir şehir. Diyarbakır'ın tarihi surları, uzun bir geçmişe sahip olup birçok kapıyla çevrilidir. Bu kapılar, Diyarbakır'ın tarihindeki farklı dönemlere ait izleri taşıyan önemli yapıtlardır. Tarihi sur ve kapıları, Diyarbakır'ın kültürel mirasının bir parçasıdır ve ziyaretçilere şehrin zengin tarihini keşfetme fırsatı sunar.
Dış Kalenin dört ana kapısı vardır. Bu kapılar açıldıkları komşu kentlerin adını almıştır. Kent büyüyünce günümüzde Çift ve Tek kapı olmak üzere iki kapı daha açılmıştır. Ayrıca tahribatın yol açtığı gedikler oluşmuştur.
Geçtiğimiz yüzyılda kapılar güneşin doğuşu ile açılır, güneşin batışı ile kapanırmış. Kapılar kapandıktan sonra şehre giriş için surların dışında sabahlanırmış. Bu kapılarla şehre giriş çıkışlar kontrol altına alınırmış. Günümüzde kent surların dışını aşarak büyük bir şehir haline gelmiş ve kapılarda böyle bir uygulama kalmamış.
İŞTE DİYARBAKIR’DAKİ TARİHİ SURLARIN KAPILARI
Mardin Kapı: Şehrin güneybatı köşesinde yer alan Mardin Kapı, taş işçiliği ve mimarisiyle dikkat çeker. Orta çağdan kalma bir kapı olup, çeşitli tarihi dönemlerde restore edilmiştir. Kapı üzerinde yer alan bir kitabeye göre, 909-910 tarihlerinde Halife Muktedir Billah ve veziri Ali Bin Muhammed’in yardımıyla Cerceralıİshah oğlu Yahya’nın idaresinde Cemil oğlu Amidli mühendis Ahmed’in marifetiyle onarıldığı yazıyor.
Urfa Kapı(Rum Kapısı)
Diyarbakır'ın güneydoğusunda yer alan Urfa Kapı, tarihi surların önemli giriş noktalarından birisidir. Üç girişi bulunan kapının kuzeyde bulunan girişin kentle, güneyde bulunan girişin ise Meryem Ana Süryani Kadım Kilisesi ile bağlantılı olduğu anlatılır. Kuzey girişin 5’inci yüzyılda yapıldığı biliniyor. Kapı üzerinde yazan bir kitabeye göre, Artuklu döneminde hükümdar Sultan Mehmet tarafından onarıldığı yazıyor. Ayrıca kapıya insan ve hayvan figürleri bulunan demir kapı kanatları eklenmiştir. Ortadaki kapı ise diğerlerinden daha büyüktür. Bu kapının Osmanlı zamanında saltanat ya da hümayun kapısı olarak işlev gördüğü ve padişahın sefer zamanlarında açılıp ardından örüldüğü anlatılıyor.
Dağ Kapı (Harput Kapı)
Şehrin kuzeydoğusundaki Dağ Kapı, tarihi surların bir diğer önemli giriş noktasıdır. Taş işçiliği ve detaylı süslemeleriyle dikkat çeker. İki silindirik burç arasında yer alan kapının üzerinde Roma İmparatoru Valentininaus’un Latince, Bizans İmparatoru 2’inci Teodosius’un Grekçe kitabeleri ile Abbasi ve Mervanilere ait onarım kitabeleri yer alıyor. Girişin ikincin katında Mervaniler tarafından yapılmış bir mescit bulunuyor.
Yeni Kapı (Dicle Kapı)
Diyarbakır'ın güneydoğu köşesinde bulunan Yeni Kapı, surların en yeni kapısıdır. 19. yüzyılda inşa edilmiştir ve Osmanlı döneminin sonlarına doğru eklenmiştir.
Basık kemerli ve tek girişli olan bu kapı kenti suya yani Dicle bağlar. Bu yüzden Dicle ya da Su Kapı olarak ta anılır.
Bu kapılarında dışında da birçok kapı daha bulunmaktadır. İçkale’de ise şu kapılar bulunur: Saray Kapısı, Küpeli Kapısı, Oğrun Kapısı(Gizli Kapı) ve Fetih Kapısı’dır. Saray ve Küpeli Kapısı Dışkale ile çevrilmiş eski kente açılırken, Oğrun ve Fetih Kapıları da kentin dışına doğru açılır.
