ÖZEL HABER - Mehmet Rumet SOYLU
Genel af, Anayasa’nın 87. maddesi uyarınca TBMM’nin nitelikli çoğunlukla (üye tam sayısının beşte üçü) kabul edeceği bir kanunla düzenlenir. Bu nedenle siyasi irade ve toplumsal uzlaşma gerektirir.
Özel af, belirli kişi ya da grupları kapsayan, sınırlı sayıda mahkûmun cezasında indirime gidilen ya da cezasının kaldırıldığı af türüdür. Örneğin, sağlık durumu ciddi anlamda bozulmuş bir mahkûmun cezası özel af yoluyla kaldırılabilir. Bu tür aflar genellikle infaz düzenlemesi kapsamında bireysel başvuru veya yürütme erkinin kararıyla yürürlüğe girer.
Kısmi af, belirli suç türlerini ya da belli süreli cezaları kapsayan, bazı mahkûmların faydalanabildiği dar kapsamlı af düzenlemeleridir. Bu af türü, hem cezanın tamamen ortadan kaldırılması hem de ceza süresinin azaltılması şeklinde olabilir. Kapsamı önceden belirlenmiş olan bu düzenlemeler, toplumsal huzur ile cezaevlerinin kapasite dengesi arasında denge kurmayı amaçlar.
Cumhuriyet’in ilanı olan 1923 yılından beri 52 adet Af Kanunu çıkarılmıştır. Buna, Cumhurbaşkanınca affedilen kişiler bu sayının dışındadır. En kapsamlı af Cumhuriyetin 10. yılında çıkarılmıştır. En son genel Af 1974'de gerçekleşmiştir.
Cezaevlerinin yoğunluğunu azaltmak, toplumsal barışı sağlamak, özel olaylara yanıt vermek veya siyasi nedenlerle çok sayıda af yasası çıkarılmıştır. Bu aflar zaman zaman “genel af”, “özel af” veya “kısmi af” şeklinde uygulanmıştır.
Genel Af: Suç tamamen ortadan kaldırılır, kişi sabıka kaydından temizlenir.
Özel Af: Suç sabit kalır, ceza indirimi yapılır veya ceza ortadan kaldırılır.
Kısmi Af / Ceza İndirimi: Belirli suçlara veya kişilere yönelik uygulamalar.
2000 yılında çıkartılan Rahşan Affı, en tartışmalı aflardan biri oldu. Suçların büyük kısmı kapsam altına alındı ve çok sayıda hükümlü tahliye edildi. Kısa süre içinde bu kişilerin önemli bir kısmının yeniden suç işlediği raporlandı.
2020 COVID Affı Pandemi gerekçesiyle çıkarıldı. Tecavüz, cinayet, terör gibi suçlar kapsam dışı bırakıldı. Şartlı tahliyeler hızlandırıldı.
Dönemsel öğrenci afları ve kamu sicil affı, öğrencilerin okula dönüşünü veya esnafın sicil temizliğini sağlamak amacıyla uygulandı.
Türkiye’de af çıkartma uygulaması yaklaşık 3–7 yılda bir tekrarlayan bir gelenek hâline gelmiş durumda.
Özellikle siyasi konular ve istisnai vakalar (darbenin mağdurları, özel suça karışan gruplar, siyasi kanaat insanları) afta sıkça dahil edilmiştir.
Rahşan Affı’nın etkileri hâlâ tartışılıyor; cezaevlerinin boşalması sonrası suç oranları ve tekrar tutuklanma riski gündemde kalmış durumda.
Reddit kaynakları, af tartışmasının sadece yasal değil, politik stratejiyle de ilişkili olduğu yorumlarını içeriyor.
Türkiye’de af uygulamaları genellikle:
•Toplumsal baskılar
•Cezaevlerinin doluluğu
•Siyasi gündem ve seçim süreçleri
•Büyük felaketler (deprem, pandemi, savaş) gibi nedenlerle gündeme gelmiştir.
Ancak bazı afların tekrar suç oranını artırdığı, özellikle iyi planlanmamış afların, ceza adalet sistemine zarar verdiği de gözlemlenmiştir.
Cumhuriyet tarihi boyunca çıkarılan aflar, yalnızca hukuki değil aynı zamanda toplumsal birer kırılma anı olmuştur. Her af yasası farklı bir dönemin ihtiyaçlarına yanıt vermeye çalışmıştır. Kimisi barışa, kimisi kutlamaya, kimisi ise zorunlu koşullara dayanmıştır. Ancak her durumda af yasaları, ceza adaleti, mağdur hakları ve toplumsal güvenlik arasında ince bir denge kurmayı gerektirmiştir.
