Asıl adı Muhammed olan Feqîyê Teyran, Kürtçe yazdığı şiir, masal ve destanlarıyla tanınır. En önemli eseri Hespê Reş (Kara At) adlı destanıdır. Bu eser, 1965’te Moskova’da Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı. Peki, Feqîyê Teyran kimdir? Hayatı boyunca neler yaşadı? Eserleri nelerdir? Kürt edebiyatı için ne anlam ifade ediyor? İşte Feqîyê Teyran’ın hayatına, eserlerine ve mirasına dair bilmeniz gerekenler…
BİR KÜRT ŞAİRİNİN DOĞUŞU
Feqîyê Teyran, 1590 yılında Van Eyaleti’ne bağlı Müküs’de (şimdilerde Van’a bağlı Bahçesaray ilçesi) doğdu. Babasının adı Abdullah’tı ve ailesi beyler sınıfına mensuptu. Feqîyê Teyran, medrese eğitimi aldı ve Arapça ve Farsça dillerini ve edebiyatlarını çok iyi öğrendi. Feqîyê ismi, ilimden/talebe kelimesinden gelirken, Teyr/kuş ise Ferîdüddîn-i Attâr’ın ünlü eseri Mantık et-Tayr’dan (Kuşların Konuşması) gelir. Feqîyê Teyran, şiirlerinde Feqê Têra, Feqîyê Gerok, Meksî, Xoce, Mîr Mihê, Mîm û Hê gibi farklı isimler de kullandı.
MOLLA YERİNE ŞAİR OLMAYI TERCİH ETTİ
Feqîyê Teyran, medrese eğitimini tamamladıktan sonra molla olmak yerine şair olmayı tercih etti. Derviş gibi dolaşarak şiirlerini okuduğu meclisler ve medreseleri ziyaret etti. Hizan, Finik, Heşete ve Cizre gibi yerlere gitti. Cizre’de Melayê Cizîrî’nin talebesi olabileceği düşünülür. Feqîyê Teyran, Kürtçe yazdığı şiir, masal ve destanlarıyla Kürt edebiyatının kurucu şairlerinden biri oldu. En önemli eseri Hespê Reş (Kara At) adlı destanıdır.
Bu destan, Kürt halkının tarihi, kültürel, sosyal ve coğrafi koşullarını yansıtan bir eserdir. Feqîyê Teyran’ın diğer eserleri arasında Şêxê Senan, Qiseya Bersiyayî, Ey Avê Av, Xan Dimdim, Bersîsê 'Abid, Sîseban, Ay Dilberê gibi şiir, masal ve destanlar sayılabilir. Feqîyê Teyran’ın eserleri, Kürtçe-Rusça, Kürtçe-Türkçe, Kürtçe-İngilizce gibi farklı dillere de çevrilmiştir.
ESERLERİ KÜRT EDEBİYATI İÇİN İLHAM KAYNAĞI OLDU
Feqîyê Teyran, 1660 yılında Hizan’da vefat etti. Mezarı, 2013 yılında Hizan’ın Şandis köyünde bulundu. Feqîyê Teyran, Kürt edebiyatının zengin mirasına katkıda bulunan ve eserleri hala önemini koruyan bir sanatçıdır. Feqîyê Teyran, ilahi aşk, gerçek aşk, bilgelik, kadın güzelliği, doğa ve tasavvuf gibi konuları işleyen şiirleriyle tanınır. Dili, sade ve anlaşılır olmasına rağmen, edebi ve sanatsal bir güce sahiptir.
Halkın diline yakın olan şiirleri, dilden dile aktarılarak günümüze kadar gelmiştir. Feqîyê Teyran, Kürt edebiyatının kurucu şairlerinden biri olarak Kürt halkının sevgisini ve saygısını kazanmıştır. Feqîyê Teyran, Kürt edebiyatı için bir hayat, bir mücadele, bir miras bırakmıştır. Onun hayatı ve eserleri, Kürt edebiyatı için bir ilham kaynağı olmaya devam edecektir.
