ÖZEL HABER/Güneş OCAĞA-Ceren AKYIL
Hava sıcaklığının 45 derecenin üzerine çıktığı Diyarbakır’da, özellikle Karacadağ bölgesinde yetiştirilen domateslerin güneşte kurutulma mesaisi tüm hızıyla devam ediyor. Ancak üreticiler bu yıl verimi olumsuz yönden etkileyen kırmızı örümcek zararlısından şikayetçi. Gazetemiz Güneydoğu Ekspres'e konuşan girişimci ve çiftçiler, sezon boyunca etkili olan karımızı örümceklerin verdiği zararlar nedeniyle domateslerde kalite kaybına ve ürün miktarında düşüşe neden olduğunu söylediler.
"DİYARBAKIR'DA VERİM DAHA İYİ"
Diyarbakır'da iklim koşullarının kuru domates üretimine çok uygun olduğunu dile getiren girişimci Behlül Acar, “Aynı zamanda bu bölgede tarım işçisi bulmak da diğer bölgelere göre daha kolaydır. İzmir bölgesinde ise işçi bulmak daha zordur ve topraklar uzun yıllardır ekildiği için verim düşebilmektedir. Bizim üretim yaptığımız alan 300 dekarlık tek parça bir araziden oluşmaktadır. Oysa İzmir’de bu büyüklükte bir alan oluşturmak için en az 5 farklı parça arazi bulmak gerekir. Bu nedenle arazinin toplu olması bizim için önemli bir avantaj sağlıyor ve bu bölgeyi tercih etme sebeplerimizden biridir. Ayrıca bölge su kaynakları bakımından da oldukça elverişlidir. Sulama imkânı mevcut ve yeterlidir. Tüm bu nedenlerle, bu bölge kuru domates üretimi açısından hem iklimsel hem de yapısal olarak oldukça uygun koşullar sunmaktadır" dedi.
DOMATESLER 4 GÜNDE KURUYORLAR
Domates kurutmada yürütülen çalışmalara dair bilgi veren Acar, "Hasat edilen domatesler yaklaşık 4–5 gün içerisinde doğal yöntemlerle kurutulmaktadır. Kurutma işlemi tuzlama yöntemiyle yapılmakta olup, süreç boyunca herhangi bir ilaç ya da kimyasal madde kullanılmamaktadır. Bu nedenle ürünler tamamen organik özellik taşımaktadır. Kurutulan domatesler daha sonra fabrikalara gönderilmektedir. Fabrikalarda ürünler, genellikle 10 kiloluk plastik kasalar (baksa) halinde işlenmektedir. Bu tesislerde domatesler ya yarı mamul olarak hazırlanıp sevk edilmektedir ya da kavanozlarda haşlanarak tam mamul haline getirilip paketlenmektedir. Üretilen kuru domateslerin büyük bir bölümü Avrupa ve Amerika başta olmak üzere çeşitli ülkelere ihraç edilmektedir. Yaklaşık olarak 14 kilogram yaş domatesten 1 kilogram kuru domates elde edilmektedir" dedi.
KIRMIZI ÖRÜMCEK İSTİLASI ZARAR ETTİRDİ
Bu yıl kırmızı örümcek istilasının ürüne zarar verdiğini ve bundan dolayı da verimin düştüğüne dikkat çeken Acar, "Bu yıl kırmızı örümcekler ürünlerimize ciddi zarar verdi. Kırmızı örümcekle mücadele sürecinde ise saman akarı ve pas akarı gibi ikincil hastalıklar da ortaya çıktı. Bu durum, sezon boyunca verimin düşük olmasına neden olabilecek önemli bir etken olarak karşımıza çıktı. Batı illerinde iklim daha nemli ve yumuşak geçtiğinden, bu tür zararlılarla mücadele şartları farklılık gösterebiliyor. Ancak bulunduğumuz bölgede yoğun güneş olmasına rağmen, ürünlerin durumu hızla değişebiliyor. Örneğin sabah kontrol ettiğimiz bir alan, yalnızca 1–2 saat içerisinde bile farklı bir tablo sergileyebiliyor" diye kaydetti.
"EN ÇOK AVRUPA'DA TÜKETİLİYOR"
Çiftçi Cahit Al ise, Mart ayında ekim işlerine başladıklarını belirterek, "Yaklaşık 90 ila 100 gün boyunca domateslerin ilaçlama ve sulamasını yapıyoruz. Bu sürecin sonunda domatesler olgunlaşmaya başlıyor. Hasat zamanı geldiğinde Ergani, Siverek, Karacadağ ve Diyarbakır’dan gelen emekçi insanlar, toplama işlemini gerçekleştiriyor. Toplanan domatesler burada biriktiriliyor ve kesimleri yapılıyor. Önceden bu kesim işlemleri çoğunlukla Ege Bölgesi’nde yapılırdı, ancak son 5-6 yıldır Diyarbakır’da gerçekleştiriliyor. Kesimi yapılan domatesler tuzlanarak ortalama 5 gün boyunca güneşin altında kurutulmaya bırakılıyor. Kurutma işlemi tamamlandıktan sonra içlerindeki çürükler ayıklanıyor ve sağlam olanlar toplanarak Ege Bölgesi’ne gönderiliyor. Orada da paketleme işlemi yapılarak yurt içi ve yurt dışı pazarına sunuluyor. Kurutulmuş domatesler genellikle pizza yapımında kullanılıyor. Ayrıca öğütülerek çorbalarda sos olarak da değerlendiriliyor. En çok da Avrupa’da tüketiliyor" dedi.
"SABAH EZANIYLA BİRLİKTE TARLAYA GİDİYORUZ"
Yaptıkları işin zahmetinden bahseden tarla işçisi Hasan Çay, şunları söyledi:
"Sabah ezanıyla birlikte uyanıyor, tarlaya geliyoruz. Gelir gelmez kasa hazırlıklarına başlıyoruz. Yaklaşık iki saat kadar çalıştıktan sonra kahvaltı yapıyoruz. Ardından öğleye kadar tekrar çalışmaya devam ediyoruz. Öğle yemeğinden sonra ise akşam saatlerine kadar 100 ila 150 kasa arasında domates kesiyoruz. Akşam olduğunda tarladan çıkıyoruz ama yorgunluğumuz bitmiyor. Kişi başı günlük 100-150 kasa doğranıyor. Ancak tüm bu emeğe rağmen geçimimizi sağlayamıyoruz. Sezon sadece 15-20 gün sürüyor. Bu kadar kısa sürede kazandığımız para, sadece günü kurtarmaya yetiyor. Sonrasında ne yapacağız, bilmiyoruz. Bu iş gerçekten çok zahmetli. Sabahtan akşama kadar kavurucu güneşin altında, çoluk çocuk hepimiz çalışıyoruz. Perişan haldeyiz. Bazılarımız burada kurduğumuz çadırlarda kalıyor, bazıları ise her gün sabah gelip akşam geri dönmek zorunda kalıyor.
"KASA BAŞI ÖDEME ALIYORUZ"
Çocuklar çoğu zaman sabahtan akşama kadar çalışsalar bile 20 kasa zor kesiyor. Yetişkinler 100-150 kasa arasında doğrayabiliyor. Kazancımız yevmiye usulü değil, kasa başı ödeme alıyoruz. Kasa fiyatı sabit değil ama genelde 15 ila 17 TL arasında değişiyor. Günde 100 kasa kesen bir kişi, en fazla 1500 TL kazanabiliyor. Ama herkes o kadar yapamıyor; kimi 20 kasa zor kesebiliyor."
