Binlerce yıldır bedenler üzerinde taşınarak bu güne gelen Deq sanatı, farklı zamanlarda farklı anlamlar taşıdığını gördük. Kürtler’de deq geleneği asırlardır devam ediyor. Saha araştırmalarında arşivlediğim motiflere baktığımda, çoğunluğu güneş motifini kapsıyor.
Baktığımız zaman Kürtler’de çoğunlukla gök cisimleri, bitkiler ve hayvan motifleri var. Tabi biz, bu motiflerin sadece Kürtler’de olan motifler diyemeyiz. Öncelik olarak güneş motifini ele alalım, güneş motifini Ezidilikten tutun da Mitra inancına kadar ve Paganizme uzanan, kutsallığı bu döneme kadar gelmiş bir simgedir.
Mitra inancında güneş
Mitraizm öğretisiyle ilgili hiçbir yazılı belge ele geçmemiş, fakat bunun yanında arkeolojik olarak antik dünyaya dair birçok dokümana sahiptir. Ancak, açıklayıcı antik belgeler olmadığı sürece bunların yorumlanması da karmaşık bir hâl almaktadır. Mitra'nın en belirgin tasvirleri şöyle görülmektedir:
*Mitra'nın kayadan doğması
*Mitra'nın hep başında Frigya tâcı olması
*Çoğu zaman Mitra'nın başından Güneş ışınlarını andıran çizgiler çıkması
*İki yardımcılarının biri aşağı, biri yukarı bakan birer meşale tutmaları
*Mitra'nın Ay ve Güneş'i temsil eden tanrılarla beraber ve dostluk içinde resimlenmesi
Bu bilgilere bakılarak, Diyarbakır’da bulunan Zerzevan Kalesi’ni ele alabiliriz. 2017 yılında Zerzevan Kalesi’nde yapılan kazılarda Mithras Tapınağı keşfedildi. Mithras güneş tanrısıdır ve kültü güneş tapınımına dayanır. Ayrıca lokasyon olarak da çok mistik bir yere sahip. Yani şöyle ki, güneş motifinin bu topraklardaki anlam ve önemine vurgu yapılabilir. Çünkü bu motifi analarımız ve atalarımız asırlardır tenlerinde taşıyor.
Ezidilik inancında ise güneş motifinin önemini şöyle anlatabiliriz. Güneş ve ay Ezidilikte kutsaldır. Şeh Şems güneşi, Şeh Assin ayı sembolize eder. Ezidilier bu iki doğal elementin tanrının ışığını oluşturduğuna inanır. Her Ezidi, dünyanın yaradılışına minnettarlığı göstermek, tanrıyı ve Ezidilik inancını anmak için üç gün (aralık ayında) oruç tutar.
Güneşin mitolojik olarak anlamı şöyle;
Güneş öncelikle bir sıcaklık kaynağı olarak yaşamı, canlılığı ve enerjiyi simgeler. Sonrasında bir ışık kaynağı olmasıyla aydınlanmayı temsil eder. Başka önemli kavramlar da güneşle ilişkilendirilmiştir: Zaman, yaşam, doğum, ölüm, dirilme, tanrısallık, kraliyet, güç…
Bu sebeple çoğu kültür, tarihinin herhangi bir döneminde, her şeyin gelişmesini ve büyümesini sağlayan bir güç olarak gördükleri Güneş’e tapmıştır. Genellikle güneşin doğması dirilişle, batması ise ölümle ilişkilendirilen bir kavram olmuştur. Bunlarla birlikte krallıkların ve imparatorlukların amblemi olarak da karşımıza çıkmıştır.
Birde güneşin deqteki anlamına değinecek olursak. Güneş motifi, yaşamın ve bilginin kaynağı, koruyucu olarak anlamlandırılmıştır. Vücutta yapıldığı yere göre de anlamı değişmektedir.
